سمینار بررسی مکتب فقهی – کلامی شیعه در هندوستان برگزار شد
سمینار “بررسی مکتب فقهی-کلامی شیعه در هندوستان” همراه با تجلیل از شخصیت علامه دلدار علی نقوی مشهور به (غفران ماب) از سوی مجلس العلمای هند برگزار شد.
سمینار یک روزه «بررسی مکتب فقهی-کلامی شیعه در هندوستان» با حضورنماینده ولی فقیه در هند، نماینده جامعه المصطفی در هند، حجت الاسلام والمسلمین دکتر محمدتقی سبحانی مدیر مؤسسه فرهنگی امامت و موسس موسسه البیان، مدیر مؤسسه کتاب شناسی شیعه و با حضور جمعی از علما و فارغ‌التحصیلان جامعه المصطفی، استادان و طلاب حوزه‌های علمیه هند برگزارشد و شخصیتهای مختلف حوزوی و دانشگاهی در آن به سخنرانی پرداختند.
حجت‌الاسلام مهدی مهدوی‌پور، نماینده مقام معظم رهبری در هندوستان، از جمله سخنرانان مراسم بود که تصریح کرد: یکی از پایگاه‌های بسیار مهم نشر معارف دینی کشور هندوستان است و شهر «لکهنو» در این زمینه یکی از قطب های علمی شیعه محسوب می‌شود؛ این منطقه از زمان تأسیس حکومت شیعی ۲۵۰ سال پیش با شیعه همراه شد و آثار تألیفی و ترجمه در حوزه شیعی حدود ۳۰ هزار اثر را دربرمی‌گیرد که بخشی از آن از بین رفته است.
وی گفت: یکی از وظایف مهم حوزه‌های علمیه در شرایط فعلی گام‌های جدی در این زمینه است و مؤسسه بنیاد فرهنگی امامت و کتاب‌شناسی شیعه اقدامات اساسی انجام دادند.
نماینده مقام معظم رهبری در هندوستان در ادامه اظهار داشت؛ علمای زیادی در شهر لکنهو پرورش پیدا کردند، از جمله خاندان‌های عالم این شهر خاندان نجم المله، غفرآن مآب، باقرالعلوم و عبقات هستند.
وی با اشاره به نقش علمای هند در ترویج معارف در این کشور، گفت: مرحوم سیددلدارعلی نقوی یکی از شخصیتهای بی‌نظیر است.
همچنین در ادامه این سمینار حجت‌الاسلام سبحانی، مدیرعامل بنیاد فرهنگی امامت، طی سخنانی بیان داشت: علمای شیعه در طول تاریخ اسلام از شرق تا غرب حضور جدی داشته و در پیشبرد علوم گوناگون نقش اساسی داشته‌اند، اما در برخی مواضع تاریخی، دانشمندان شیعه با همکاری یکدیگر به ایجاد یک مدرسه بزرگ دست زده‌اند و تحولی در مسیر علوم اسلامی ایجاد کرده‌اند.
وی افزود: مدارسی همچون مدرسه کوفه، مدرسه قم، مدرسه بغداد، مدرسه ری، مدرسه حله، مدرسه شیراز، مدرسه اصفهان و مدرسه نجف از این گونه هستند. در این میان باید مدرسه کلامی – فقهی لکنهو را نیز نام برد که در طول دو قرن آثار فراوانی به جای گذاشته و شاگردان بسیاری را تربیت کرد؛ این مدرسه را براساس ویژگیهای زیر می‌توان از مدارس دیگر متمایز دانست.
۱. رسمیت بخشیدن به مذهب شیعه پس از یک دوره تنگنای شدید و تقیه
۲. تأسیس نهاد رسمی علمی پس ازآنکه شیعه به دلیل اخباری‌گری وتصوف‌مآبی دچارانحراف شده بودند
۳. انتقال میراث علمی شیعیان از بغداد، حله و اصفهان به هندوستان
۴. انجام مطالعات تطبیقی و انتقادی در مقابل هجمه‌هایی که از سوی صاحبان اندیشه‌های افراطی و سلفی به اعتقادات شیعیان می‌شد
۵. تحقیق گسترده در آرای کلامی و تدوین آثار بزرگی در کلام استدلالی شیعه که کتاب عمادالاسلام مرحوم علامه سیددلدار علی غفران‌مآب در بیست جلد از این نمونه است
۶. استفاده از روش اجتهادی در مباحث کلامی
۷. تلفیق روش عقلی و روش نقلی در تحقیقات کلامی
سخنران بعدی این سمینار، نماینده جامعه المصطفی العالمیه هند بود؛ وی درخصوص اهمیت معرفی مفاخر علمی جهان تشیع به نسل حاضر گفت: در شرایطی که مفاخر بزرگ اسلامی میان نسل معاصر کمتر شناخته شده است، برگزاری سمیناربین المللی «بررسی مکتب کلامی وفقهی هند» با هدف بازشناسی فرهنگ و تمدن اسلامی در هند و تجليل ازشخصیت کم نظیر و برجسته دینی هندوستان همراه با معرفی اندیشه‌ها و آرای فقهی و کلامی، فقیه مجتهد و متکلم برجسته «سيددلدارعلی، مشهور به «غفران‌مآب » کاربسیار شایسته و مفیدی است و گام مهمی برای توسعه روابط علمی فرهنگی بین دو کشور ایران و هند به شمار می‌رود.
حجت‌الاسلام محمدرضا صالح در خصوص نقش علمای ربّانی در توسعه تمدن و فرهنگ بشری گفت: علمای دینی در طول تاریخ تأثیر ماندگاری در هدایت جوامع به سوی رشد یافتگی علمی، تعالی معنوی و زندگی سعادتمندانه ایفا کرده‌اند و جهان معاصر وامدار میراث ارزشمند گذشته و مفاخر و اندیشمندان بزرگی است که در سرزمین‌های مختلف پایه‌گذار فرهنگ و تمدن حاضر بوده‌اند.
وی گفت: نقش شخصيت‌های بزرگی همچون علامه «سيددلدارعلی نقوی» در تاریخ تشیع در هند و جهان اسلام هيچ گاه فراموش نخواهد شد و می‌تواند الگوی بسیار ممتازی فرا روی علما، محققان و پژوهشگران، روحانیون و نسل جوان طلاب حوزه های علمیه باشد.
نماینده المصطفی در هند در خصوص راهبرد حفاظت ازمیراث گران‌بهای تمدن اسلامی از سوی جامعه‌المصطفی گفت: جامعه‌المصطفی براساس رسالت جهانی خود سعی دارد از طریق آموزش و تربیت نسل جوان بر پایه تعالیم وحیانی و تقویت عقلانیت و دانشوری و همچنین بازتولید میراث علمی فرهنگی مفاخر جهان اسلام در فرایند بازسازی تمدن نوین اسلامی و ساخت جهانی عدالت‌محور، صلح‌آمیز، معنویت گرا و اخلاق‌مدار نقش آفرین باشد.
صالح در ادامه به بررسی تحلیلی حیات پربرکت این عالم پرداخت و گفت: می‌توان ابتکارات و اقدامات مرحوم علامه غفران‌مآب را درشش فصل برجسته از حیات ایشان تبیین کرد:
۱- تثبیت، توسعه و رسمیت بخشی به تشیع در هند
اگر تاریخ تشیع درهند را دارای دو بخش کلی دوره تقیه وبعد از تقیه بدانیم بدون شک در عصر این فقیه بزرگ تحول بزرگی در خروج جامعه شیعه از تقیه شکل گرفته است. هرچند تا قبل ازمرحوم غفران‌مآب شخصیتهای بزرگ شعیه مانند مرحوم علامه قاضی نورالله شوشتری در هند حضور داشته‌اند، لکن آنان با عنوان مفتی مذاهب اربعه وارد دستگاه حکومتی آن زمان شد و پس ازمشخص شدن اعتقاد ایشان به مکتب اهل بیت (علیهم‌السلام) از سوی افراطیون به طرز فجیعی به شهادت رسیدند؛ لذا علامه غفران‌مآب شخصیتی است که با قدرت توانست به این دوران تاریک و سخت پایان داده و شریعت جعفری را در این كشوربه صورت رسمی مطرح کند و آن را در مناطق مختلف این کشور توسعه دهد و پایه های ان را استوار سازد.
۲- تقویت بنیه علمی جامعه تشیع
در عصری که غالب شخصیتها وعلمای بزرگ دینی قبل از علامه غفران‌مآب ازسایر بلاد به ویژه ایران به هند مهاجرت کرده بودند، برای نخستین بار یکی از علمای هند به عنوان یک پدیده برجسته در عصر خود ظهور کرد و قله‌های رفیع علمی به ویژه در دو حوزه کلام و فقه را فتح کرد و به ترویج عالمانه اصول اجتهاد پرداخت و به همین سبب به خاندان اجتهاد اشتهار یافت.
رشد ابعاد مطالعاتی و تولید علم در این دوره به یک نهضت بزرگ علمی تبدیل شد و الهام‌بخش نسل های بعد تا به امروز بوده است. حاصل اندیشه‌های این فقیه بزرگ، ده‌ها جلد کتاب فاخر علمی بوده که تا به امروز فصل نوینی را در برابر فرهیختگان گشوده است. از آثار مهم سیّدعلی بن دلدار علی می‌توان به کتاب «عمادالاسلام» درعلم کلام در ۲۰ مجلد، نگارش اولین تفسیر شیعی از قرآن مجید به زبان اردو با عنوان «توضیح المجید» در هشت مجلد وسایر کتب اشاره کرد. در شناخت مقامات علمی او همین بس كه شیخ محمدحسن نجفی صاحب جواهر و مرجع بزرگ تقلید، وی را با عناوین علامه فائق و خاتَمُ المُجتَهد میستاید.
۳- تثبیت مکتب کلامی اهل بیت و مبارزه با جریانها و تفکرات انحرافی
مرحوم غفران مآب شخصيتی است که عمری را در راه ترویج و دردفاع عالمانه از مرزهای اعتقادی مکتب اهل بیت(ع) مجاهدت و فداکاری بسیار کرد و در برایر هجوم فرهنگی و فکری اندیشه غالب در آن زمان متناسب با نیاز جامعه دست به کار شد و آثار متعدد کلامی را به نگارش در آورد. ایشان توانست هم زمان با دو جبهه مقابله کند؛ وی در برابر هجوم بیرونی به شبهات و کتاب‌هایی که به شدت جامعه شیعه را تهدید می‌کرد پاسخ گفت. برای نمونه، مرحوم غفران‌مآب اولين ردّيه را بر کتاب «تحفۀ اثنا عشريه» اثرِ «شاه عبدالعزيز دهلوي» فرزند شاه ولي الله، که علیه تشیع نگارش شده، تألیف کرد. وی در جبهه دیگر، در برابر انحرافات درون‌مذهبی ایستادگی کرد و با پدیده مسلط بر جامعه تشیع درعصر خود یعنی جنبش اخباری‌گری مقابله علمی داشت و توانست همردیف با بزرگانی مانند مجلسی دوم و آیت‌الله بهبهانی در ایران، تفکر اخباری‌گری را در هند منقرض کند.
۴- کادرسازی و تربیت نیروی انسانی توانمند
این عالم از یکسو با تمام وجود ازمرزهای دینی – اعتقادی و روحیه معنوی و اخلاقی جامعه پاسداری کرد و ازسوی دیگر، به تربیت و پرورش انسان‌های پارسا، مهذب و انیشه ورز اهتمام داشت و به همین سبب، می‌توان بقا و استمرار حیات تمدنی و فرهنگی در طول قرن‌های متمادی را مدیون تلاش‌های علمی- معنوی وی دانست. علامه غفران‌مآب با تأسیس و پایه‌گذاری حوزه علمیه‌های علمیه بسیار قوی و تربیت شاگردان برجسته‌ای در طراز مجتهدان صاحب فتوی، توانست اندیشه متعالی مکتب اهل بیت (علیه‌السلام) را در سرزمین هند تعمیق و ماندگاری بخشد و براساس منابع تاریخی در مدارس علمیه لکهنو در آن زمان، علوم نقلی و عقلی تا سطح اجتهاد تدریس می‌شد و از ثمرات آن دوره می توان به فرزندان علامه دلدارعلی، (سیّدعلی و سیّدحسن) معروف به سلطان‌العلما، سیّدحسین معروف به سیدالعلما و سیّدمهدی اشاره کرد که همه آنان از علما و فقهای برجسته عصر خود در شبه‌قاره هند به شمار می‌رفتند.
۵- ورود در عرصه سیاسی و تعامل بر حاکمیت
از مهم‌ترین تحولات اجتماعی که در دوره خاندان اجتهاد رقم خورد این بود که بعد از تصرف لکهنو از سوی انگلیسی‌ها و رواج علوم مختلف به وسیله آنها، علمای شیعه علاوه بر اینکه برای کم‌رنگ نشدن علوم اسلامی در این منطقه تصمیم به تأسیس حوزه‌های علمیه مختلفی از جمله حوزه علمیه گرفتند و به احیای فقه سیاسی به منزله یکی ازعناصرمهم تمدن‌ساز پرداختند، در این عصر فقها به منظور توسعه تعالیم شرع در جایگاه تقنین و مدیریت اجرایی جامعه و بهره‌گیری از ظرفیت حاکمیت در جهت حمایت ازمدیریت دینی در طبقات بالای حاکمیت وارد شدند و در حقیقت می‌توان این دوره را به نوعی تجسم و تحقق عملی ولایت فقیه و احیای تفکر عدم جدایی دین از سیاست دانست.
در این دوره با هدایت مرحوم علامه غفران‌مآب، «آصف الدوله» که از مریدان این فقیه بزرگ بوده بسیاری از مساجد، حسینیه‌ها، مدارس و بناهای عام المنفعه را در این زمان بنا کرد و سبب احیای هویت اجتماعی شیعه در آن عصر شد. اوج این اقتدار در دوره زعامت فرزند علامه غفران‌مآب، آیت‌الله سیدحسین مشهور به سلطان‌العلم بوده و چنین مشهور است که سلطان حکومت «اود» در منطقه لکنهو، تاج شاهی را از دست این فقیه دریافت کرد و به نوعی تنفیذ و مشروعیت او بدین وسیله تحقق یافته است.
۶- ابعاد معنوی و روحانی
نمی‌توان از ابعاد شخصیتی این عالم ربانی سخن گفت، ولی از شخصیت معنوی و روح سرشار از اخلاص و عبودیت آن عالم فرزانه سخن به میان نیاورد، زیرا این میزان از توفیقات بدون تأیید و مجاهدتهای برخاسته از یک روح بزرگ معنوی تحصیل نخواهد شد. این شخصیت بزرگ با برخورداری از ویژگیهای برجسته اخلاقی تربیتی مانند زهد و تقوی، سخت کوشی، دین‌مداری نه تنها مرجعیت فقهی و علمی برای جامعه داشته، بلکه به عنوان یک مرشد معنوی الگوی جامعه اسلامی بوده است «رَحْمَةُ اللَّهِ عَلَيْهِ يَوْمَ وُلِدَ وَ يَوْمَ مَاتَ وَ يَوْمَ يُبْعَثُ حَيًّا». همچنین نسل پرافتخار و تأثیرگذاربه جای مانده از آن یگانه دوران تا به امروز دارای خدمات ارزشمند دینی و اجتماعی در هند بوده و مانند شجره طیبه‌ای که «اصلها ثابت و فرعها فی السماء» همواره نورافشانی می‌کند و جامعه‌المصطفی نیز این افتخار را دارد که پذیرای تعدادی از نوادگان آن فقیه فرزانه بوده است.
وی تأکید کرد: اینجانب به نمایندگی ازسوی جامعه‌المصطفی العالمیه ضمن گرامیداشت شخصيت جامع‌الاطراف علامه «سيددلدارعلی نقوی» و احترام به بيت آن مرحوم، از زحمات و اهتمام تمامی برگزارکنندگان این سمینار به ویژه فرهيختگان و استادانی که با نگارش مقالات بر وزن علمي اين سمینار افزودند. همچنین از نوادگان آن عالم بزرگ جناب مولانا دکتر کلب صادق، جناب مولانا حجت‌الاسلام کلب جواد، مجلس العلمای هند، نماینده ولی فقیه در هند حجت‌الاسلام مهدوی‌پور، بنیاد فرهنگی امامت، مؤسسه کتاب‌شناسی شیعه و نور هدایت فاندوشن لکنهو و سایر همکاران در این سمینار تقدیر و تشکر می‌کنم.
در حاشیه این اجلاس، هشتاد جلد اثر تالیفی توسط علامه سید دلدارعلی و خاندان اجتهاد که توسط بنیاد فرهنگی امامت و موسسه کتاب شناسی شیعه احیا شده بود، رونمایی شد.
ثبت دیدگاه شما