نکته ای تحقیقی در مورد زیارت عاشورا

برای نمونه چند مورد از موارد قرآن مجید که ماده (ج ه د) به کار رفته است، ذکر می کنیم:

وَ جَاهَدَ فِی سَبِیلِ اللَّهِ  (توبه ۱۹)

وَ جَاهَدُوا فِی سَبِیلِ اللَّهِ (بقره ۲۱۸)

إِنَّ الَّذِینَ آمَنُوا وَهَاجَرُوا وَ جَاهَدُوا بِأَمْوَالِهِمْ وَأَنْفُسِهِمْ فِی سَبِیلِ اللَّهِ (انفال ۷۲)

وَ لَمَّا یَعْلَمِ اللَّهُ الَّذِینَ جَاهَدُوا مِنْکُمْ (توبه ۱۶)

ثُمَّ جَاهَدُوا وَصَبَرُوا (نحل ۱۱۰)

وَ تُجَاهِدُونَ فِی سَبِیلِ اللَّهِ (صف ۱۱)

وَ مَنْ جَاهَدَ فَإِنَّمَا یُجَاهِدُ لِنَفْسِهِ (عنکبوت ۶)

یُجَاهِدُونَ فِی سَبِیلِ اللَّهِ (مائده ۵۴)

جَاهِدِ الْکُفَّارَ وَالْمُنَافِقِینَ (تحریم ۹)

انْفِرُوا خِفَافًا وَثِقَالًا وَجَاهِدُوا (توبه۴۱ )

لَا یَسْتَوِی الْقَاعِدُونَ مِنَ الْمُؤْمِنِینَ غَیْرُ أُولِی الضَّرَرِ وَالْمُجَاهِدُونَ فِی سَبِیلِ اللَّهِ (نساء ۹۵)

وَفَضَّلَ اللَّهُ الْمُجَاهِدِینَ عَلَی الْقَاعِدِینَ (نساء ۹۵)

حَتَّیٰ نَعْلَمَ الْمُجَاهِدِینَ مِنْکُمْ وَالصَّابِرِینَ (محمد ۳۱)    و …

البته در دو آیه راجع به والدین است که وَ إِنْ جَاهَدَاکَ لِتُشْرِکَ بِی مَا لَیْسَ لَکَ بِهِ عِلْمٌ فَلَا تُطِعْهُمَا  (عنکبوت ۸  و  لقمان ۱۵) .

که به نظر، خلاف بقیه آیات آمده و در خدمت اهل باطل(والدین مشرک) به کار رفته است و لیکن، با دقت در می یابیم که در این دو مورد، لفظ(جهاد) در معنای حقیقی اش که تلاش و سعی و کوشش است استعمال شده است در حالی که در بقیه موارد، نوعاً در معنای اصطلاحی آن که نبرد و درگیری اهل حق علیه باطل است، به کار رفته است.

و مطلب دیگر اینکه شاید دو آیه مربوطه به والدین، برای تعظیم والدین نسبت به فرزند(حتی والدین مشرک)، در آن کلمه جهاد به خدمت آنان آورده شده است.

با این توضیحات، به نظر می رسد که کلمه(جاهدت) در زیارت عاشورا از لحاظ قرآنی مناسب نیست ، در روایات هم اگر اگر تحقیقی انجام گیرد، امر چنین است.

بنابراین، کلمه جاهدت یا محرف (حاربت) است، چون در خیلی از موارد در قرآن و روایات واژه (ح ر ب) برای جنگ باطل علیه حق استعمال شده است مانند:

وَ إِرْصَادًا لِمَنْ حَارَبَ اللَّهَ وَرَسُولَهُ (توبه ۱۰۷)

إِنَّمَا جَزَاءُ الَّذِینَ یُحَارِبُونَ اللَّهَ وَرَسُولَهُ (مائده ۳۳)

کُلَّمَا أَوْقَدُوا نَارًا لِلْحَرْبِ أَطْفَأَهَا اللَّهُ  (مائده ۶۴)  و آیات دیگر

در روایات هم بعد از تحقیق، همین مطلب به دست می آید.

بنابر این توجیه، فقره لعن زیارت شریفه عاشورا چنین می شود: ( اَللّهُمَّ الْعَنِ الْعِصابَةَ الَّتی حارَبتِ الْحُسَیْنَ عَلَیْهِ اَلسَّلامُ )

و یا تصحیف از (جاحد) با حاء جیمی یعنی انکار کردن و رد نمودن است. ( اَللّهُمَّ الْعَنِ الْعِصابَةَ الَّتی جاحدَتِ الْحُسَیْنَ عَلَیْهِ اَلسَّلامُ )

یعنی کسانی که حق امام حسین را با وجود شناخت آن حضرت انکار نمودند. چنانچه در قرآن مجید هم این واژه به همین معنا آمده است : (وَجَحَدُوا بِهَا وَاسْتَیْقَنَتْهَا أَنْفُسُهُمْ ظُلْمًا وَعُلُوًّا ۚ – نمل ۱۴ )

بعد از چندین سال خلجان و دغدغه، به کتاب شریف مستدرک اخبار الدخیله مرحوم علامه شیخ محمد تقی تستری مراجعه کردم و دیدم در دو جای کتاب همین دو احتمال را داده اند (ملحق مستدرک صفحه ۳۱۸ و اصل مستدرک صفحه ۲۵۴ )

والحمدلله رب العالمین

محرم الحرام ۱۴۴۳

سید محمد حسین مدرسی