تاسیس حوزه‌های علمیه شیعی نیاز اساسی جامعه شیعیان آمریکا

امام مرکز دارالحکمه اسلامی در ایالت میشیگان آمریکا گفت: یکی از کمبودهای ما در آمریکا در زمینه وجود طلاب دانشمند جوان مسلط به زبان انگلیسی است، حوزه علمیه می تواند با تربیت چنین طلابی به نیاز قشر جوان جامعه آمریکا پاسخ بدهد.

---

ایالات متّحده آمریکا کشوری در آمریکای شمالی و سومین کشور پرجمعیت و پهناور جهان است. پایتخت این کشور، شهر “واشینگتن، دی. سی” است و آمریکا از لحاظ نژادی و گوناگونیِ مردم، متنوع‌ترین کشور جهان شناخته می‌شود.

آمریکا به طور رسمی یک کشور سکولار است؛ ولی بیشتر مردم آن مسیحی هستند. جمعیت مسلمان این کشور تا حدود 9 میلیون نفر هم برآورد شده است. براساس آمار مجمع جهانی اهل بیت(ع) در سال 2008 میلادی، جمعیت شیعیان آمریکا دو میلیون و 300 هزار نفر یعنی در حدود 0.8 درصد از کل جمعیت آمریکا است.

آنچه در پی می ‏آید گفتگویی با حجت الاسلام و المسلمین «محمدعلی الهی» امام مرکز دارالحکمه اسلامی در ایالت میشیگان آمریکا و عضو مجمع عمومی مجمع جهانی اهل بیت(ع) درباره وضعیت شیعیان آمریکا در حاشیه ششمین اجلاس مجمع عمومی مجمع جهانی اهل بیت(ع) است.

در ابتدا خودتان را معرفی کنید؟

من محمد علی الهی هستم که به عنوان امام مرکز درالحکمه اسلامی در ایالت میشیگان در کشور آمریکا فعالیت می کنم.

ابنا: لطفا مهم ترین فعالیت های مرکز درالحکمه اسلامی در حوزه های مذهبی و فرهنگی را تشریح کنید؟

مرکز دارالحکمه اسلامی آمریکا از سال 1995 فعالیت خود را به صورت رسمی آغاز کرد و از آن زمان تاکنون فعالیت های این مرکز ادامه دارد.

مهم ترین فعالیت های مرکز دارالحکمه اسلامی آمریکا به شرح زیر است:

1. برگزاری برنامه های عبادی از جمله اقامه نماز جماعات و نماز جمعه
2. ارائه خدمات اجتماعی به خانواده ها و افراد
3. برگزاری برنامه های علمی مانند تشکیل مدارس برای ارائه آموزش های اسلامی در روزهای آخر هفته
4. انجام فعالیت های رسانه ای و پاسخگویی به سوالات و ابهامات خبرگراری ها درباره مسائل سیاسی به خصوص مسائل خاورمیانه
5. انجام اقدامات سیاسی که در این راستا با نمایندگان ایالت میشیگان در کنگره آمریکا ارتباط می گیریم تا دیدگاه ها و خواسته های مردم را به اطلاع آنها برسانیم و حتی در خصوص مسائل بین المللی با آنها تبادل نظر داریم.
6. ارتباط با پیروان ادیان دیگر به خصوص مسیحیان برای تبادل نظر درباره اشتراکات فکری و تلاش برای همکاری بیشتر
7. ارتباط با برادران اهل سنت که در این راستا شورای ائمه جمعه و جماعات شیعه و سنی را ایجاد کردیم که در جلسات ماهیانه این شورا به تبادل نظر درباره مسائل مهم جهان اسلام پرداخته می شود و من به عنوان سخنگوی جمعه و جماعات شیعیان در این جلسات حضور پیدا می کنم.

تلاش ما این بوده است که مسجد تنها یک مکان برای عبادت نباشد، بلکه مسجد را مرکزی برای ارائه خدمات فرهنگی، تربیتی، اطلاع رسانی و اهتمام ورزیدن به شرایط جهان اسلام و وضعیت مسلمانان می دانیم.

با داشتن چنین نگاهی و علی رغم کمبود امکانات، مرکز دارالحکمه اسلامی توانسته است که با ابتکاراتی بسیار توجه ها را به خود جلب کند. اعضای هیأت امنای این مرکز به صورت داوطلبانه هر ماه به تبادل نظر در خصوص مسائل مرکز می پردازند و با مراکز دیگر نیز به رایزنی می پردازند.

با توجه به اهمیت بنیان خانواده در اسلام، چه اقداماتی برای تشویق جوانان شیعه در آمریکا به ازدواج شرعی انجام دادید؟

مساله خانواده یکی از مسائل مهم در آمریکا است. برخی از مظاهر فرهنگ جدید در این کشور در تعارض با زندگی سنتی خانواده ها است. به عنوان مثال فاجعه جدیدی را تحت حمایت قانون با عنوان قانونی شدن ازدواج همجنس شاهد هستیم. موضوعی که حتی در مجالس مذهبی نیز به سختی می توان با آن مخالفت کرد و حتی گاهی برخی از جوانان مسلمان، با توجیهات گوناگون تحت تاثیر این فضا قرار می گیرند. در حالی از دیدگاه ادیان اسلام، مسیحیت و یهودیت، ازدواج با هم جنس به عنوان یک کار غیر شرعی، غیر عقلانی، غیر طبیعی و جنون آمیز ممنوع است.

ما در مرکز دارالحکمه اسلامی برای این که با این جو مقابله کنیم، تشویق جوانان به ازدواج شرعی و تشکیل خانواده را به موضوع بین الادیانی میان مسلمانان، مسیحیان و یهودیان تبدیل کردیم. البته بیشتر در این زمینه با مسیحیان تعامل داریم، چون تمایل به ازدواج با هم جنس در آمریکا در مسیحیان کمتر از یهودیان است. جلسات زیادی را در این زمینه برگزار کردیم که از منزل من آغاز و سپس به برگزاری کنفرانس خانواده در مرکز دارالحکمه اسلامی منجر شد.

تبلیغات گسترده در سطح جامعه و فضای مجازی در خصوص مرکز درالحکمه اسلامی موجب شد که این مرکز به محلی برای حمایت از ارزش های خانواده تبدیل شود. یکی از فعالیت های مرکز برای تحکیم بنیان خانواده این بود که با هم اندیشی صاحب نظران و علمای ادیان مختلف، جوانان را متوجه آثار زیان بار ازدواج غیر شرعی نماید.

نگاه جامعه آمریکا و ماهیت گروه های تکفیری چگونه است؟

امروزه اگر در جامعه آمریکا به شخصی بگویی که من مسلمان هستم، بلافاصله از تو می پرسد که آیا شیعه هستی یا سنی؟ و این که گروه های تکفیری از جمله داعش، القاعده، جبهه النصره و طالبان با مکتب تشیع ارتباطی ندارد، برای آنها روشن شده است.

البته برخی از آمریکایی ها و حتی عده ای از اهل سنت این تصور را دارند که گروه های تکفیری ریشه سنی دارند. در حالی که ما معتقد هستیم که این گروه ها نه سنی هستند و نه شیعه.

از سوی دیگر امروز شاهد هستیم که در گوشه و کنار به دلیل سرمایه گذاری هنگفت آل سعود، تفکر وهابیت در عده ای رخنه کرده است. البته برخی اعتقاد دارند که هر وهابی تروریست نیست که این مساله تا حدی درست است.

 چه اقداماتی برای تقویت رابطه بین شیعیان و اهل سنت در آمریکا انجام دادید؟

تشکیل شورای ائمه شیعه و سنی یکی از اقدامات ما در مرکز دارالحکمه اسلامی در این راستا است و جلسات این شورا به صورت ماهیانه در این مرکز یا در مکان های دیگر برگزار می شود. گرچه عده ای این نظر را دارند که این جلسات مفید نیستند. اما من در همه جلسات شورای ائمه جمعه شیعه و سنی حضور می یابم و در هوای برفی زمستان و هوای گرم تابستان گاهی بیش از یک ساعت رانندگی می کنم تا به جلسات این شورا برسم. چرا که حضور در این گونه برنامه ها را نوعی سرمایه گذاری می دانم و معتقد هستم می توانیم پل اعتماد را میان خودمان و برادران اهل سنت برقرار کنیم. در سایه حاکم شدن اعتماد می توان به راحتی به بیان دیدگاه ها پرداخت و حتی مسائل اختلافی سخت را با بیان حقایق به آسانی حل کرد.

با اعتمادسازی متقابل می توان بسیاری از حقایق شیعه را به اهل سنت منتقل کرد. چون بسیاری از سنی ها به صورت کلی با شیعه و معارف این مکتب آشنا نیستند. به همین دلیل با قطع رابطه با اهل سنت نمی توان به یک تفاهم دو رابطه رسید. با تلاش برای رسیدن به درک متقابل می توان به یک تعامل منطقی دست یافت.

در ماه مبارک رمضان هر از چند گاهی از علمای اهل سنت برای حضور در جلسات افطاری دعوت می کنیم. علی رغم این که آنها معمولا به دلیل عجله برای شرکت در نماز تراویج در جلسات افطاری شرکت نمی کنند، اما با کمال میل در جلسات افطاری ما حضور می یابند.

ایجاد ارتباطات با علمای اهل سنت و تعامل با آنها در جلسات شورای ائمه شیعه و سنی از جمله تجارب ما در زمینه تبلیغات درون دینی در کنار فعالیت های برون دینی و تعامل با اندیشمندان ادیان دیگر است.

 در خصوص وضعیت شیعیان در شهر محل تبلیغ خود یعنی شهر دیربورن توضیح می دهید؟

ساکنان شهر دیربورن در ایالت میشیگان اکثرا شیعه هستند که بسیاری از آنها 70 یا 80 سال پیش از کشور لبنان به این شهر آمدند. در دهه های اخیر نیز عده ای از شیعیان عراقی در شهر دیربورن ساکن شدند و این شهر به پایتخت آمریکایی های عرب تبار مشهور است.

در شهر دیربورن و مناطق پیرامون آن حدود 100 هزار شیعه زندگی می کنند. اهل سنت نیز در شهرهای اطراف این شهر سکونت دارند. شهر دیربورن دارای چندین مرکز اسلامی و حدود 10 تا 15 مسجد و حسینیه کوچک است و مرکز دارالحکمه اسلامی یکی از مهم ترین مراکز اسلامی این شهر است.

در مرکز درالحکه اسلامی سعی کردیم که با دیگر مراکز اسلامی آمریکا هم تعاملاتی داشته باشیم. به عنوان مثال دارای ارتباطات خوبی با برخی از تشکل های شیعی و مراکز اسلامی در شهر شیکاگو و ایالت کالیفرنیا هستیم و در اجتماع سالیانه علمای شیعه آمریکا هم حضور پیدا می کنیم و در این اجتماع به تبادل نظر درباره مهم ترین مسائل شیعیان این کشور می پردازیم.

 آیا جنبش های دانشجویی مسلمان و شیعه در آمریکا فعالیتی دارند؟

جنبش های دانشجویی مختلفی در آمریکا وجود دارند و جنبش دانشجویان مسلمان یکی از این جنبش ها است که دارای تشکیلات خاص خود است. جنبش دانشجویان اهل سنت نیز دارای فعالیت های گسترده ای در آمریکا است و امروزه هم جنبش دانشجویان شیعه در آمریکا تا حدودی فعال است.

در اوایل پیروزی انقلاب اسلامی تعداد دانشجویان ایرانی در آمریکا زیاد بود و به همین دلیل جنبش های دانشجویی ایرانی بسیار بزرگ و فعال در این کشور وجود داشت. اما پس از آن فعالیت های جنبش های دانشجویی ایرانی در آمریکا محدودتر شد تا این که طی سال های اخیر با افزایش تعداد دانشجویان ایرانی در آمریکا، فعالیت های جنبش های دانشجویی ایرانی در این کشور رونق یافت. به عنوان مثال عده ای از دانشجویان جوان ایرانی دانشگاه میشیگان، جلساتی را در مرکز دارالحکمه اسلامی برگزار می کنند و در طول سال هم در اعیاد و مناسبت های دینی همچون نیمه شعبان، شب های قدر و عاشورا به عنوان ایرانیان مسلمان مقیم میشیگان در برنامه های این مرکز حضور پیدا می یابند.

 شما به عنوان یک مبلغ در یک کشور غربی چه خواسته ای از حوزه علمیه دارید؟

یکی از کمبودهای ما در آمریکا در زمینه وجود طلاب دانشمند جوان مسلط به زبان انگلیسی است. حوزه علمیه می تواند با تربیت چنین طلابی به نیاز قشر جوان جامعه آمریکا پاسخ بدهد.

یکی از نیازهای اساسی ما شیعیان در آمریکا، تاسیس حوزه های علمیه شیعی در این کشور است. اکنون یهودیان و مسیحیان آمریکا، مراکز دینی آموزشی فراوانی در این کشور دارند، اما ما حوزه علمیه شیعی در آمریکا نداریم. البته اخیرا حجت الاسلام و المسلمین فائزی برای تاسیس یک حوزه علمیه در این کشور تلاش هایی کرده است تا پس از ارائه آموزش های مقدماتی به طلاب جوان در این حوزه، آنها برای تحصیلات تکمیلی به حوزه علمیه قم اعزام شوند. پس درخواست ما از مراجع عظام تقلید و حوزه علمیه یاری رساندن در زمینه اعزام طلاب مستعد به آمریکا برای تدریس علوم حوزوی است.

با توجه به نبود حوزه علمیه و کالج اسلامی شیعی در آمریکا لازم است که اقدام اساسی در این زمینه صورت گیرد. ما در مرکز دارالحکمه اسلامی آمادگی لازم را برای در اختیار دادن فضای فیزیکی کافی برای تاسیس حوزه علمیه در صورت تامین اساتید مبرز برای تربیت طلاب در آمریکا را داریم. البته باید اساتیدی برای این کار به آمریکا اعزام شوند که فاضل، قوی و صبور باشند و به کار فرهنگی عشق بورزند تا بتوانند با امیدواری به آینده و بصیرت به فعالیت بپردازند.

ما در آمریکا به حوزه علمیه ای نیاز داریم که به دو عنصر زمان و مکان آشنا باشد و با نگاه اجتماعی به این دو عنصر به نشر معارف اسلامی بپردازد و چهره واقعی اسلام را تبیین کند. البته این مساله متفاوت از اسلام آمریکایی است که واقعیات اسلام را تحریف می کند. اسلام آمریکایی نه تنها مبلغ اسلام نیست، بلکه چهره اسلام راتخریب می کند.

حوزه علمیه مبتنی بر فقه آشنا با زمان و مکان می تواند معارف اصیل دین اسلام و مکتب تشیع را به گونه ای بیان کند که در کشوری همچون آمریکا، زنان هم حجاب کامل اسلامی را داشته باشند و همچنین دچار هیچ مشکلی با توجه به مسائل جاری جوامع غربی نشوند.

وضعیت کنونی مهاجران مسلمان در آمریکا مانند وضعیت آنها در گذشته نیست. مهاجرت بسیاری از مهاجرین مسلمان به آمریکا در گذشته برای مسائل اقتصادی بود و بسیاری از آنها سواد کمی داشتند؛ در حالی که اکنون این گونه نیست.

امروز دیگر نگران تاسیس مسجد و مدرسه برای مسلمانان در آمریکا نیستیم. امروز هم جمعیت مسلمانان و هم امکانات آنها در این کشور افزایش کرده است. همچنین شاهد سطح تحصیلات مسلمانان آمریکا بودیم و اکنون تعداد زیادی از آنها دارای تحصیلات عالی هستند و در زمینه تدریس در دانشگاه ها، مهندسی، پزشکی، سیاست و امور بازرگانی و تجارت فعالیت می کنند.

امروز جامعه شیعیان در آمریکا دارای چهره های موفق و درخشانی است که این چهره ها در عرصه های مختلف با هویت اسلامی شیعی خود حضور پیدا می کنند. این مساله مسئولیت ما را در قبال آنها افزایش می دهد و باید اقدامات موثری را برای تغذیه فکری اسلامی آنها داشته باشیم.

مهم ترین مشکلات امروز جهان اسلام از نظر شما چه چیزهایی است؟

جهل و فقر دو مشکل مهم امروز جهان اسلام است که این مشکلات موجب اختلاف و فرقه گرایی و در نتیجه تاسیس گروه های تروریستی همچون داعش شده است.

برخی از سیاستمداران استعمارگر و طماع دنیا پس از مطالعه جهان اسلام متوجه شدند که می توانند از طریق فقر و جهل به جهان اسلام ضربه بزنند. این سیاستمداران جنایاتی را طراحی می کنند و عربستان سعودی نیز مجری و حامی مالی این جنایات است.

 چرا دشمنان اسلام به دنبال کشتار و جنایات در منطقه خاورمیانه هستند؟

دلیل رغبت دشمنان اسلام به حضور در خاورمیانه، نفت و ثروت های نهفته در این منطقه است. یکی دیگر از عوامل حضور آنان، موقعیت جغرافیایی مهم منطقه است. به صورت خلاصه عامل توجه کشورهای غربی به منطقه خاورمیانه، نفت و اسرائیل است.

غربی ها می دانند که اگر پیام واقعی اسلام که همان بیدارگری، عدالت، عقلانیت، صلح، محبت، وحدت، همکاری و جهان شمولی در دنیا منتشر شود، دیگر نمی توانند به تجارت خود بپردازند. به همین دلیل سعی می کنند با خشن جلوه دادن و تخریب چهره اسلام کاری کنند که مردم غرب با مسلمانان ابراز همدردی نکنند.

به دلیل رواج اسلام هراسی در غرب از سوی سیاستمداران، عده ای از غربی ها، مردم خاورمیانه را انسان های بی رحم، فاقد منطق و تمدن می دانند و به آلام مردم این منطقه بی توجه هستند. به همین دلیل آنها از هر جنایتی علیه مردم خاورمیانه ناراحت نمی شوند.

ایجاد جنگ های منطقه ای برای ایجاد بی نظمی در منطقه خدمت گروه های تروریستی مانند داعش به غرب است تا سیاستمداران غربی به اهداف خود برسند. همچنین این گروه ها اسلام هراسی را منتشر می کنند و جنایات های گروه هایی مثل داعش در کشتار زنان و کودکان به راحتی در فضای مجازی پخش می شود.

آنها در پی این هستند به دنیا بگویند که اسلام دین جنگ و خشونت، ضد زن، ضد خانواده و مخالف حقوق بشر و دموکراسی است. این مشکلات را سالیان متمادی به مسلمانان نسبت می دانند، اما امروز این مشکلات را به اسلام، قرآن و رسول اکرم(ص) نسبت می دهند و می گویند: «We love Muslim but we hate Islam». لبه تبلیغات آنها علیه مقدسات اسلامی است، چون می دانند در صورت معرفی شدن اسلام واقعی، شرمنده می شوند.

آنها چون متوجه عظیم، سازنده و پر قدرت بودن اسلام شده اند. به دنبال انتشار نسخه تحریف شده و بدلی از اسلام هستند و به همین دلیل شاهد هستیم که در رسانه های آمریکایی با اندیشمندان واقعی اسلام که صلح و اعتدال را تبلیغ می کنند، مصاحبه نمی شود. بلگه این رسانه ها به سراغ افراد تندرو و معمولا وهابی می روند که سخنان غیرمعمولی و غیرواقعی می زنند، سخنانی که برای یک شهروند آمریکایی عجیب به نظر می رسد.

شبکه فاکس نیوز یک رسانه تندرو، مروج اسلام هراسی، مشهور به ضدیت با اسلام و طرفدار جمهوری خواهان است. این رسانه با پخش مصاحبه های کوتاه تحریف شده و گزینشی از جوانان مسلمان سعی می کند که چهره ای خشن از اسلام نشان دهد. این رسانه سعی می کند که با این مصاحبه ها به مردم آمریکا ثابت کند که مسلمانان به دنبال قتل عام مردم آمریکا برای انتشار شریعت اسلام [sharia Law] و حاکم کردن قانون اسلام هستند.

این شبکه یک بار پس از پخش فیلم این چنینی از چند جوان مسلمان از من پرسید که منظور شما از این سخنان چیست؟ من پاسخ دادم که اولا این فیلم اصل نیست و بخش های از فیلم بریده و اصل مطلب تحریف شده است. دوما باید ببینیم منظور از شریعت اسلامی [sharia Law] چیست؟ تصور مردم آمریکا از شریعت اسلامی تنها داعش و جنایات این گروه است. آنها از اسلام فقط قانون قصاص و حدود را می بینند و از 98 درصد احکام آن خبری ندارند و نمی دانند که اسلام راه زندگی است. در حالی که شریعت واقعی اسلام از نماز، روزه، حج و زکات تا محبت و رسیدگی به همسایگان است.

من در مصاحبه ای به شبکه فاکس نیوز گفتم که شما و داعش همکار و مکمل هم هستید و به یکدیگر نیاز دارید و برای هم تجارت درست می کنید. داعش برای شما به وسیله قتل و غارت و جنایت خوراک تبلیغاتی فراهم می کند و شما هم این خوراک را به جامعه می دهید. داعش مورد حمایت شما است تا شما علیه اسلام تبلیغ کرده و بهانه برای ادامه کشتار به آنها بدهید. پیروزی شما پیروزی داعش است و پیروزی داعش پیروزی شما است.

 جوانان غربی به چه دلیلی به داعش گرایش پیدا می کنند؟

محرومیت های اجتماعی و عطش مذهبی انحرافی موجب شده است که برخی آب آلوده به جوانان غربی برای فروکش نهادن عطش دینداری بدهند تا آنان را به سمت داعش جلب کنند و برای همیشه گرفتار شوند.

فقر و جهل موجب فریب خوردن برخی از جوانان در مقابل تبلیغات گسترده داعش در فضای مجازی و پیوستن آنها به این گروه ترویستی با تصورهای غلط شده است.

گرایش جوانان به داعش بیشتر در اروپا رخ می دهد و در آمریکا این گرایش کمتر است. فرصت های خوبی پیش روی جوانان مسلمان در کشور آمریکا است و آنها امکان تحصیل در دانشگاه ها، رشد پیدا کردن و ساختن زندگی بهتر برای خود را در این کشور دارند. اما این ظرفیت در بسیاری از کشورهای اروپایی برای جوانان مسلمان فراهم نیست و آنها در مناطق مختلف اروپا منزوی هستند.

 به نظر شما جایگاه قرآن، اهل بیت(ع) و کنفرانس های این چنینی که ناظر به تبیین جایگاه اهل بیت(ع) در دنیای امروز است، چگونه است؟

به طور کلی این کنفرانس به نوعی یک تقویت روحی و روانی برای مراکز شیعی در دنیا و فوق العاده ثمربخش و پربرکت است. اما پیام اصلی کنفرانس که همان حرکت بر محور قرآن و اهل بیت(ع) است، نیز بسیار مهم است. چرا که قرآن، کتاب هدایت است چنان که می فرماید: «ان هذا القرآن یهدی للتی هی اقوم» و از طرفی طبق فرمایش پیامبر اکرم(ص)، قرآن و اهل بیت(ع) همیشه در کنار یکدیگر هستند، چنان که فرمود: «انی تارک فیکم الثقلین، کتاب الله و عترتی اهل بیتی، و انها لن یفترقا حتی یردا علیّ الحوض» و اهل بیت(ع)، مدل مجسم قرآن و شارح آن هستند.

اکنون وظیفه ما هم توازن میان قرآن و اهل بیت (ع) است و اگر عده ای از مسلمانان، فقط بر قرآن تکیه کنند و اهل بیت(ع) را رها کنند، گمراه می شوند و همین طور اگر کمتر به قرآن توجه و فقط بر پیروی از اهل بیت(ع) تکیه کنیم. لذا تعادل میان این دو، موجب هدایت است و لذا امروزه یکی از نکات مهم در دنیا این است که در قضایای ترویستی چه 11 سپتامبر و چه حوادثی از این قبیل نامی از شیعه و اتهام به او نیست و این موضوع به برکت تعالیم اهل بیت(ع) است که با ظلم و بی عدالتی نسبت به هر کس مخالف بودند. اما اگر جایی هم، گروهی خلاف عقلانیت عمل کند، یقینا از مسیر تعالیم اهل بیت(ع) دور شده است.

یکی از نکات مهم که خصوصا باید در ایران به آن توجه شود مبارزه با خرافات است. به طور مثال امروزه تصاویر قمه زنی چهره تشیع را تخریب می کند و احیانا اگر لعن و توهینی صورت بگیرد، به سرعت در دنیا منتشر می شود و متاسفانه آن را به عنوان دیدگاه غالب شیعه به دنیا معرفی می کنند و نمی گویند که این عمل، حرکت گروهی خاص است که حتی توسط علمای شیعه محکوم شده است.

امروز شیعه به قدر کافی مراجع علمی، اخلاقی و فقهی دارد که می تواند برای پرهیز از بدعت و جهالت به آنها رجوع کند. لذا هر چه که خلاف صلح، محبت و غیر عقلانی باشد، خلاف مکتب اهل بیت (ع) است. طبق قاعده «کلّ ما حکم به العقل حکم به الشرع و کلّ ما حکم به الشرع حکم به العقل» شرع و عقل دائر مدار یکدیگرند. پیروی از مکتب قرآن که بیش از 700 مرتبه بر علم تاکید و بر جایگاه عقل و فکر پافشاری می کند و می فرماید: «لعلکم تعقلون» و «لعلکم تتفکرون»، ما را از افراط و تفریط مصون می کند. برخلاف برخی از فرقه ها که مبتلا به افراط شدند و داعش از آنها متولد شد، تفکر ایمان عقلانی شیعه باید متنی بر قرآن و اهل بیت(ع) همیشه با تدبر و اندیشه عمل کند.