مترجم روسی: نهج البلاغه با تمام کتاب‌هایی که ترجمه کردم، تفاوت دارد

حوزه – ضمن معرفی خود  پاره ای از فعالیت های خودتان را برشمرید؟

دکتر عبدالکریم چرنینکو، بانکدار، مدیر شرکت های تجاری و اکنون نیز پژوهشگر اقتصادی و اسلامی هستم. بنده اولین مترجم نهج البلاغه به زبان روسی بوده و دارای چند مدرک دانشگاهی در رشته های ریاضی، اقتصاد و هوا فضا می باشم. شرکت در کنفرانس های گوناگون و ارائه مقاله های اسلام شناسانه از جمله فعالیت های بنده به شمار می آیند.

حوزه – چگونگی مسلمان شدن خود را بیان کنید؟

همزمان با گرایش بنده به اندیشه های مذهبی، اتحاد جماهیر شوروی نیز از بین رفت که این رویداد باعث آزاد شدن اندیشه های گوناگون مذهبی گشت و از آنجایی که اسلام، دین تعقل و اندیشه پژوهی و خرد گرایی بود، این آیین را انتخاب کردم.

حوزه – کتاب هایی که تاکنون به زبان روسی ترجمه کرده اید کدامند؟

بنده تمام کتاب های مهم شیعه را یا به زبان روسی برگردانده ام و یا ویرایش کرده ام از جمله این کتاب ها نهج البلاغه، صحیفه سجادیه، مختصر میزان الحکمه، اقتصادنا تألیف آیت الله شهید محمدباقر صدر که کتاب بسیاری مهمی به ویژه برای من بود، می باشند. دلیل مهم بودن کتاب آیت الله صدر از این جهت بود که بنده به عنوان اقتصاد شناس سابق و متخصص مسائل مالی، نخست این کتاب را مطالعه کرده و با ارزیابی این کتاب بسیار بسیار ارزنده به ترجمه آن پرداختم.

حوزه – در مورد چگونگی آشنایی با نهج البلاغه و تفسیر المیزان به عنوان کتاب هایی که به صورت ویژه آن ها را ترجمه کرده اید کمی توضیح دهید؟

پیشنهاد ترجمه کتاب گران بهای المیزان از سوی جامعه المصطفی ارائه شد و تا این لحظه ترجمه کتاب به جلد پنجم خود رسیده است که در حال حاضر منتظر پاسخ این ارگان برای چاپ کتاب یاد شده هستم که امیدوارم جواب مثبتی را ارائه بدهند چرا که طرح ترجمه این کتاب از عربی به روسی از سوی آن ها مطرح شد.

اما در خصوص ترجمه کتاب ارزشمند نهج البلاغه باید گفت که این کتاب جایگاه والایی را در زندگی من دارد و با تمام کتاب هایی که ترجمه کرده ام تفاوت دارد و به واسطه ترجمه این کتاب احساس می کنم ارتباط بسیار عمیقی را با شخص امیرالمومنین (عليه السلام) دارم.

 نخستین بار در امارات با نسخه ای از نهج البلاغه و شرح محمد عبده آشنا شدم و همان زمان بود که تصمیم گرفتم روزی این کتاب را به زبان روسی ترجمه کنم و چند سال پس از آن، شرایط فراهم شد و به یاری خداوند موفق به ترجمه این کتاب شدم. البته که ترجمه این کتاب در آن زمان کار آسانی نبود چرا که همزمان مشغول کار بانکداری یکی از بانک های اسلامی در مسکو نیز بودم.

بنده هر روز، ساعات فراغت خودم را برای ترجمه کتاب قرار دادم که خوشبختانه پس از یک سال و نیم مرحله نگاشتن را پشت سر گذاشته و دو سال بعد و با یاری بنیاد صدرا و آکادمی علوم روسیه در این کشور به چاپ رسید که پس از آن نیز به چاپ چهارم خود دست یافت.

اکنون نیز بنده مشغول نگاشتن شرحی بر کتاب نهج البلاغه هستم؛ در واقع باید گفت که، کار بر روی نهج البلاغه همچنان ادامه دارد و تا بیست سال دیگر جای کار وجود دارد.

حوزه – سختی های ترجمه این دو کتاب در کجا بود؟

در خصوص کتاب المیزان باید گفت که برخلاف متن علمی نوشته و اینکه سالیان زیادی از زمان نگاشتن کتاب نمی گذرد، زبان کتاب مورد بحث بسیار ساده و امروزی بود و ترجمه کتاب نیز برای من بسیار ساده بود چرا که من نیز با همان زبان این برگردان را انجام دادم .

 اما کتاب نهج البلاغه به دلیل اینکه از زبان و برهه زمانی خاصی برخوردار است، ترجمه کتاب به گونه ای که مخاطبان روسی زبان تمام زیبایی های ادبی، هنری و فنی نوشته را متوجه شوند کاری بس دشوار بود. البته نمی دانم در رساندن این مفهوم چه اندازه موفق بودم اما تمام تلاش بنده بر این بود که بتوانم سبک نوشتاری ویژه ی نهج البلاغه را به بهترین شکل ممکن به مخاطب منتقل کنم.

در این راستا بنده با توجه به متن اصلی، تلاش کرده ام که تمام ظرافت های موجود در کتاب را به زبان روسی بازگو کنم یعنی تلاش کردم تمام آرایه های ادبی عربی را با استفاده از آرایه های ادبی روسی و بیشتر مواقع به زبان کلاسیک ترجمه کنم؛ به گونه ای که هم مناسب زمان گذشته باشد و هم مناسب برای زمان و زبان امروزی قابل درک برای مخاطبان فرهیخته.

اما نکته جالب در مورد بازخوردهای موجود در مورد این کتاب اینکه بیشترین استقبال نسبت به این کتاب از طرف مخاطبان مسیحی بود تا مخاطبان شیعه؛ چرا که %90 درصد شیعیان روسیه را مهاجران آذربایجانی تشکیل می دهند که زبان روسی، زبان مادری آن ها به شمار نمی آید. از این رو آنها قادر به خواندن و فهم کتاب های ترجمه شده به زبان کلاسیک روسی به مانند نهج البلاغه نخواهند بود.

اما همانگونه که اشاره کردم، این ترجمه در میان مسیحیان، غیرمسلمانان، روسی زبان ها و حتی آن %10 مهاجرانی که یا در روسیه متولد شده اند و یا بر زبان کلاسیک روسی تسلط دارند، با استقبال و بازخورد بسیار خوبی مواجه شد که خوشبختانه توانستند برداشت درستی از سخنان حضرت علی (عليه السلام) داشته باشند و زیبایی های این نوشته ها را درک کنند.

بنابراین باید در پاسخ به سوال شما باید گفت که ترجمه تفسیر المیزان بسیار ساده و آسان بود اما ترجمه نهج البلاغه بسیار سخت و دشوار.

حوزه – شخصیت علامه طباطبایی چه اندازه در انگیزه شما برای ترجمه المیزان نقش داشت؟

تفسیر المیزان، یک تفسیر علمی است و جهان، امروزه به واسطه چالش های روز، اکتشافات علمی، دانش های فلسفی، علوم انسانی، تبیین آیه های دشوار و … به این دست تفاسیر بسیار نیازمند است. از آنجایی که این تفسیر در بسط و گسترش آیه های قرآن به منابع موثق و قابل اعتماد شیعه و اهل سنت استناد کرده بود نیز بسیار مهم به شمار می آید.

این یادگار علامه طباطبایی، ضمن بررسی احادیث اهل تسنن و شیعه، به علوم زبان شناسی، علوم معاصر، احادیث و روایات به صورت مفصل و جامع طی چهل جلد به این مسائل پرداخته که بسیار مهم نیز می باشد تا جایی که می توان گفت از این تفسیر، تفسیری بهتر و مفصل تر وجود ندارد.

اما در مورد شخصیت ایشان باید یادآور شوم که درست است که بنده موفق به زیارت ایشان نشدم اما تمام دانش من در مورد ایشان از شاگردان این استاد به دست آمده است که برخی از آن ها استادان خود بنده بودند. بر اساس شنیده ها، ایشان یک شخصیت بزگوار، یک شخصیت برجسته و یک انسان نو اندیش و یک اندیشمند و تئوریسین شیعه بود که این مسئله انگیزه اصلی من برای ترجمه کتاب ایشان به شمار می آید.

حوزه – چه بخش هایی از نهج البلاغه به صورت ویژه برای شما جذاب بود؟

تمام متن نهج البلاغه برای شیعیان و مسلمانان مفید و قابل استفاده است اما به صورت ویژه برای بنده خطبه های 1 و 18 و 27 و نامه امیرالمومنین به مالک اشتر، از جمله متون مورد علاقه بنده به شمار می روند.

در حقیقت با توجه به شرایط امروزِ جهان هستی و مشکلات گوناگون و اختلاف نظرهای مسلمانان با جهان غرب، که دچار آن هستیم، به باور بنده الگو برداری از سخنان حضرت علی (عليه السلام) راهگشای این مشکلات است؛ این دقیقا همان نکته ای است که در خطبه های اول و هجدهم نیز یافت می شود یعنی جایی که امیرالمومنین عليه السلام بر اهمیت قرائت قرآن و درک آن اشاره داشته و آن را راهکار برون رفت از این مشکلات می داند.

همین راهگشایی را نیز می شود در خطبه هجدهم ملاحظه کرد که برپایه آن و در زمان جنگ مسلمانان با معاویه، امام با استناد به آیه «واعتصموا بحبل الله جمیعا و لا تفرقوا» بر ضرورت وحدت میان مسلمانان پافشاری کرده و فرمودند که ای کاش شما به اندازه ای که آنان بر عمل نادرست خود پافشاری می کنند، بر عمل بر حقِ خود اصرار می ورزیدید. مسئله وحدت امروزه مسئله بسیار مهمی است که جامعه اسلامی به آن بیش از پیش نیازمند است.

حوزه – با توجه به اینکه شما کتاب اقتصادنا نوشته شهید صدر را نیز ترجمه کرده اید، بر اساس آموزه های اسلامی، راه برون رفت مسلمانان از وضعیت اقتصادی بحرانی کنونی را در چه می بینید؟

کتاب اقتصادنا یک کتاب تحلیلی است که جلد اول آن به صورت مفصل به سیستم های اقتصادی سوسیالیست و سرمایه داری و تمام مشکلات و نکات منفی و مثبت آن ها می پردازد.

اما جلد دوم آن که هنوز به چاپ نرسیده و باید دید که جامعه المصطفی چه برنامه ای برای چاپ آن دارد، ویژگی های اقتصاد اسلامی را مورد بررسی قرار می دهد که به باور بنده، اگر به کار گرفته شود می تواند برنامه ی جامعی برای خروج جهان از وضعیت بحرانی موجود را ارائه دهد.

حوزه – چه برنامه ای برای آینده ی خود دارید؟

علیرغم اینکه چاپ خانه های اسلامی امروزه به دلیل بحران اقتصادی توان چاپ کتاب های گوناگون را ندارند، اما بنده برای آینده ی کاری خود و برای آشنایی هرچه بیشتر بومی های کشورم نسبت به اسلام، تلاش دارم تا با تألیف کتبی اسلامی، آن ها را برای رسیدن به این مهم یاری کنم و اکنون نیز در نظر دارم تا کتابی در مورد تجارت اسلامی که تخصص بنده نیز می باشد، تألیف کنم .

از جمله فعالیت هایی که در آینده با توجه به خرد گرایی و اندیشه پروری مذهب شیعه به دنبال انجام آن هستیم، تأسیس سایت روسی زبان شامل تمام داده های علمی و پژوهشی شیعی و نه تبلیغی صرف، می باشد؛ لازم به ذکر است که هرچه ما شیعیان در انجام اینگونه فعالیت ها، پویا تر باشیم، و به تحلیل و پژوهش و اندیشه ورزی بیشتری اهتمام بورزیم، مذهب ما نیز جایگاه بالاتری را خواهد داشت.