کتابی پیشرو برای شناخت امام حسین(علیه السلام) و انسانیت
متن زیر، معرفی و بیان ویژگی‌های کتاب «امام حسین(علیه السلام) شهید فرهنگ پیشرو انسانیت» اثر علامه جعفری به عنوان یکی از ارزنده‌ترین آثار موجود در تحلیل و بررسی واقعه عاشورا است.
علامه محمدتقی جعفری در سال ۱۳۰۴ هجری شمسی در تبریز متولد شد. علوم مقدماتی را در تبریز، تهران و قم فرا گرفت. سپس برای کسب علوم عالیه، رهسپار نجف شد. اشتیاق استاد در شناسایی هستی، ایشان را به فلسفه علاقه‌مند کرد.
وی در حوزه‌های گوناگون علوم مربوط به انسان، مطالعات کامل و جامعی داشت. وی در فقه و اصول و فلسفه گرفته تا روانشناسی و جامعه شناسی و فلسفه علم، صاحب نظرات عمیقی بود. استاد جعفری در تاریخ ۲۵ آبان سال ۷۷ به دلیل ابتلا به بیماری سرطان به ابدیت پیوست.
از آثار برجسته ایشان می‌توان به شرح نهج البلاغه، شرح مثنوی، امام حسین(علیه السلام)؛ شهید فرهنگ پیشرو انسانیت، جبر و اختیار، بررسی افکار راسل، بررسی و نقد نظریات دیوید هیوم، حقوق جهانی بشر از دیدگاه دو نظام اسلام و غرب، فلسفه و هدف زندگی، زیبایی و هنر از دیدگاه اسلام اشاره کرد.
علامه جعفری یک الگوی مناسب برای جوانان مستعد و پرسشگر و معلمان و استادان است، معلمی که با همتی بلند و اراده‌ای قوی و کسب مهارت‌های لازم و با شناخت نیازهای فکری مخاطبان و روحیه معنوی به تربیت نسل خود اقدام کرد و در این امر، همه سختی‌ها را بر جان خرید و نشان داد که اگر کاری مخلصانه و با قصد قربت انجام گیرد ثمرات بسیاری را به جامعه خواهد رساند.
ویژگی‌های علامه جعفری؛ مطالعه گسترده و کامل و جامع در علوم انسانی
علامه جعفری با اینکه یک فقیه برجسته بود و بالطبع حوزه مطالعاتی ایشان می‌بایست به فقه و اصول محدود می‌شد، اما می‌بینیم که حوزه مطالعاتی ایشان بسیار گسترده است و شامل اکثر گرایشات علوم انسانی و حتی طبیعی و تجربی است. ارجاعات بسیار به کتب فلسفی و روانشناسی و جامعه شناسی و تاریخ و فلسفه علم و ادبیات و حتی فیزیک در آثار ایشان به خوبی نمایان است.
همت بلند و اراده قوی در تدریس و تدوین کتب مختلف
نگاهی به آثار گسترده ایشان به خوبی نشان می‌دهد که ایشان مانند یک کوهنورد قله‌های بلند علمی را فتح کرده است و از بلندی قله‌ها نهراسیده و با همتی آهنین و محکم راه‌های کشف نشده را پیموده است.
داشتن تخصص لازم در حد اجتهاد برای اظهارنظر در علوم انسانی
این امر به واسطه مطالعه و تحصیلات مداوم و گسترده در حوزه علمیه تبریز و تهران و قم و نجف نزد بهترین استادان نظیر آیت الله خویی و آیت الله مرتضی طالقانی و آیت الله میلانی حاصل شده است. متاسفانه نداشتن تخصص لازم برای اظهار نظر در علوم انسانی باعث شده است که برخی از روشنفکران و اندیشمندان معاصر در این حوزه‌ها نظریات اشتباه یا ناقصی را مطرح کنند و به دنبال آن باعث انحراف برخی از جوانان پاک این سرزمین شده‌اند.
پرداختن به نیازهای فکری جامعه
علامه جعفری با اینکه می‌توانست به عنوان یک مرجع دینی خدمات بسیاری داشته باشد، اما به خوبی نیاز جامعه خود را دریافت و با مطالعه و تدوین کتاب‌های مختلف سعی کرد تا پاسخ‌هایی منصفانه و مستدل برای پرسش‌های مختلف و اساسی در علوم انسانی داشته باشد و به همین خاطر از بسیاری از مقامات دینی و کشوری دوری کرد و خود را به طور کامل در اختیار روح تشنه جوانان پرسشگر ایران و جهان قرار داد و گفتگوهای اعتقادی- فلسفی- علمی بسیاری با اندیشمندان جهان انجام داد.
روش‌شناسایی در تدریس _ مطالعه _ تحقیق
علامه جعفری آثارش را براساس یک مطالعه پیشین جامع انجام می‌داد و در مطرح کردن موضوعات مختلف، ابتدا اصل موضوع را روشن می‌ساخت و سپس با استدلال توأم با دلیل و برهان نظر خود را مطرح کرده و ضمن احترام به بزرگان و دانشمندان به نقد نظریه آنان در کمال ادب پرداخته و با شرکت در جلسات پرسش و پاسخ به جوابگوی سوالات اساسی زندگی و پیوند دین و عقل و سنت و مدرنیته می‌پرداخت.
صفای باطنی و روحیه معنوی
اخلاص و شرح صدر و تواضع و علاقه خاص به اهل بیت عصمت و طهارت به ویژه امام علی(علیه السلام) و امام حسین(علیه السلام) به وی صفای خاصی بخشیده بود. به همین دلیل شرح مفصلی بر نهج البلاغه نگاشت و به دلیل ارادتش به امام حسین (علیه السلام) مطالعات و پژوهش‌هایی درباره امام حسین(علیه السلام) در آثارش به رشته تحریر در آورد و یا در سخنرانی های خود مطرح کرد و می‌گفت:
«آرزوی قلبی ام از زمان طلبگی نوشتن کتابی درباره شخصیت امام حسین بود و حاضر بودم تمام زندگی‌ام را بدهم تا مردی چون ویکتور هوگو در مورد امام حسین مطلب بنویسد» (امام حسین شهید فرهنگ پیشرو انسانیت، ص ۵).
بررسی کتاب امام حسین (علیه السلام) شهید فرهنگ پیشرو انسانیت
این کتاب پر از مطالب مفید و سودمند و تحلیل های عالمانه تاریخی و روانشناسانه و جامعه شناسانه در باره قیام امام حسین(علیه السلام) است و در آن به مسائل اساسی مورد نیاز بشر امروز پرداخته شده و به بسیاری از سوالات اساسی پاسخ‌های متقن داده شده است، به طوری که می‌تواند پنجره های جدیدی را برای محققان علوم انسانی باز کند.
روح بالندگی و جستجوگری در این اثر مشهود است و دل‌های تشنه را بخوبی سیراب می‌کند و به تفکر و تامل در این حادثه بزرگ تاریخی و به درس آموزی از آن وا می‌دارد.
البته اطلاعات علمی گسترده و جامع آن این قابلیت را دارد که خلاصه برداری شده و مسائل مهم آن برای مشتاقان علم ارائه شود تا افرادی که حوصله خواندن کتاب‌های قطور را ندارند بتوانند بهره کافی ببرند. به عقيده كارشناسان و صاحب نظران واقعه عاشورا، اين كتاب را می‌توان در ردیف يكی از بهترين كتبی به شمار آورد كه درباره حادثه كربلا و شخصيت امام حسين(علیه السلام) منتشر شده است.
كالبد شكافی تاريخی دوره امام حسين(علیه السلام) و تمركز در سير انسانی حركت عظيم اباعبدالله(علیه السلام) از نگاه روانشناسی و جامعه شناسی و حقوق بشری، گفتمان‌های جديدی را سبب شده كه به قلم استاد جعفری آغاز و پس از رحلت، در ادامه با تدوين سخنرانی های ايشان(كتاب دوم) تكميل شده است.
در واقع بخش نخست کتاب، دست نوشتههاى استاد در سایر آثارش در باره امام حسین(علیه السلام) و بخش دوم، شامل سخنرانىهاى ایام محرم است كه با دقت، استخراج و پیاده شده است.
ویژگی‌های برجسته کتاب
۱- توجه به نظریات مختلف اندیشمندان جهانی در باره نهضت امام حسین(علیه السلام) و تایید نقاط مثبت آنها
۲- نقد عالمانه و منصفانه این نظریات با ادله منطقی واستدلال های محکم.
۳-ارتباط دادن منطقی حادثه عاشورا با پرسش‌های اساسی بشر درباره زندگی و هدف آن.
۴- استفاده گسترده و بجا از اشعار حکیمانه شعرای عرب و عجم و بررسی آنها.
۵- مجموعه دعاهای نغز و کاربردی در پایان مباحث که مجموعه غنی را تشکیل می‌دهد و قابلیت جدا شدن از کتاب با عنوان «الهی نامه» دارد.
۶- صفا و ارادت قلبی به اهلبیت عصمت و طهارت(علیهم السلام) و دفاع از فرهنگ اهلبیت در این کتاب موج می‌زند.
۷- طرح‌ها و پیشنهادهای تحقیقاتی مطرح شده توسط علامه جعفری برای کارهای تحقیقاتی و پایان‌نامه‌های دانشجویی و حوزوی در این کتاب مانند:
۱- پیشنهاد وطرح آمارگیری درباره فواید و تاثیرات مجالس امام حسین: ص ۲۴۶
۲- طرح جمع آوری کلمات بزرگان و دانشمندان درباره عجز بشر در فهم کنه هستی: ص ۳۴۳ – ۳۴۴
۳- طرح موضوع کنش‌ها و واکنش‌ها و تاثیر آن در زندگی آدم‌ها (جنایات و مکافات) : ص ۴۰۴ – ۴۰۵ و ۵۰۹ – ۵۱۷
۴- تحلیل جامعه شناسانه از عاشورای امام حسین(علیه السلام): ص ۳۴۷
۵- رساله دکترا درباره نوگرایی ملای رومی: ص ۴۳۲
۶- طرح بررسی ریشه‌های علوم انسانی در دیوان‌های شعر فارسی: ص ۴۳۲
۷- طرح سوالی اساسی از دانشجویان که آیا کسی می‌تواند قطع نظر از مذهب برای زندگی فلسفه پیدا کنند؟: ص ۴۴۳
۸- طرح بررسی عوامل محرک در تاریخ و نقش حادثه عاشورا در تاریخ بشر: ص ۵۸۷
۹- جمع آوری کلمات بزرگان در مورد مرگ و عوامل ترس از آن: ص ۵۶۱
۱۰- پیشنهاد تشکیل رشته حسین شناسی در دانشگاه‌ها
۱۱- پیشنهاد ضرورت بیان کل حادثه کربلا و تفسیر قطعات آن: ص ۳۶۰
۱۲- پیشنهاد تحلیل حادثه عاشورا در خانواده‌ها: ص ۴۸۵
۸- موضوعات نغز:
این کتاب دایره‌المعارفی است که جا دارد پاره‌ای از مطالب و موضوعات نغز آن مورد توجه قرار گیرد. پاره ای از این موضوعات عبارتند از :
۱- اثبات توحید از طریق قانون کنش و واکنش: ص ۵۱۰
۲- اثبات معاد با عاشورای امام حسین(علیه السلام): ص ۵۱۶
۳- بررسی انگیزه‌های شش گانه ترس از مرگ در کلام ابن سینا: ص ۵۴۱ – ۵۶۲
۴- خطبه زیبای توحیدی حضرت علی(علیه السلام) در وسط جنگ صفین: ص ۵۳۴
۵- اینکه بعضی لحظات از زندگی گاهی بوی ابدیت می‌دهد: ص ۵۰۵
۶- شش سوال اساسی انسان در طول زندگی: ص ۴۷۱
۷- نقد شعر عطار: ص ۳۴۶ – ۳۴۷
۸- نقد شعر حافظ: ص ۳۴۹ – ۳۵۰
۹-فلسفه نماز از نظر مرحوم کمپانی: ص ۴۱۱
۱۰- امور غیبی نقل شده از امیرالمومنین(علیه السلام) که توسط ابن ابی الحدید جمع آوری شده است: ص ۱۳۰ – ۱۳۴
۱۱- ذکر نظر پاره‌ای از منابع غربی درباره اسلام: ص ۷۵
۱۲- تبیین مرگ و عاشورا: ص ۱۷۹ – ۱۹۱۰
۱۳- نظریه ابن خلدون درباره امام حسین(علیه السلام): ص ۱۱۱
۱۴- فریب نخوردن از الفاظ خصوصاً در علوم انسانی: ص ۴۵۵
۱۵- نقش و تاثیر سوال‌های به موقع: ص ۴۵۶
۱۶- ماجرای تحول روحی حکیم سنایی: ص ۴۶۲ – ۴۶۳
۱۷- درد کم ظرفیتی: ص ۴۷۹ و ۵۳۴
۱۸- نقد مولوی در قضیه کربلا: ص ۵۰۲
۱۹- اهمیت کتاب سمو المعنی: ص ۴۸۵
۲۰- اینکه هیچ کس مثل حسین اختیار را معنا نکرد: ص ۴۲۱
۲۱- فرمول «انا لله و انا الیه راجعون»: ص ۵۴۳
۲۲- نقد راسل: ص ۵۵۲ – ۵۵۳
۲۳- کار زیبای دیالمه در قضیه امام حسین(علیه السلام): ص ۵۰۵ و ۵۸۹
۲۴- مقامات برجسته نیایش امام حسین(علیه السلام)
۲۵- شعر مورد علاقه علامه جعفری درباره حضرت علی اکبر: ص ۵۹۷
۲۶- نظر فریشلر آلمانی درباره امام حسین(علیه السلام): ص ۳۷ – ۳۸ و ۳۷۸ – ۳۷۹
۲۷- آرزوی علامه جعفری درباره خودش و ویکتور هوگو: ص ۵
۲۸- نقد نظریه شروع تشیع از زمان صفویه: ص ۲۴۵
۲۹- علت ثبات دولت‌ها از نظر افلاطون
۳۰- شعر زیبای ابن اعثم کوفی: ص ۵۰ – ۵۱ و ۱۴۴ و ۴۶۱ و ۵۵۵
۳۱- نقش تشرها در زندگی: ص ۴۶۲
۳۲- رد نظریه هیوم: ص ۴۱۴
۳۳- علت ترویج مذهب شیعه از نظر محقق آلمانی: ص ۴۸۴
۳۴- نظر شبلی شمیل در باره امام حسین(علیه السلام): ۴۹۷
۳۵- نظر آلبر کامو درباره نقش مذهب: ص۵۰۱
۳۶- تعریف ویکتور هوگو از نماز در بینوایان: ص ۵۳۸
۳۷- انواع صبر: ص ۵۶۲
۳۸- ویژگی‌های حضرت ابوالفضل عباس(علیه السلام): ص ۵۸۰ – ۵۸۴
۳۹- جامعترین و محققانه ترین کتاب در باره عظمت امام حسین علیه السلام: ص ۶۶
۴۰- ابعاد شهادت: ص ۲۴
۴۱- نوع تاریخ نگاری قرآنی: ص ۴۰
۴۲- دو رکن اساسی سازنده شخصیت امام حسین(علیه السلام): ص ۶۳
۴۳- نظر عقاد درباره امام حسین(علیه السلام): ص ۶۷
۴۴- نظر جبران خلیل در باره امام علی(علیه السلام): ص ۷۳
۴۵- علت جاودانگی دین اسلام: ص ۷۸ – ۷۹
۴۶- نمونه‌هایی از جنایات معاویه: ص ۱۰۸ – ۱۱۰
۴۷- شروط اساسی زمامدار اسلامی: ص ۱۵۴
۴۸- مرگ در نگاه مردم: ص ۱۳۹ – ۱۴۰
۴۹- انسان پیروز از نظر اشپلنگر: ص ۲۰۰
۵۰- شش عامل قیام امام حسین(علیه السلام): ص ۲۴۹ – ۲۵۹
۵۱- نظر گاندی درباره امام حسین(علیه السلام): ص ۲۶۸
۵۲- شعر مورد علاقه علامه جعفری در باره نماز : ص ۲۹۰
۵۳- علل جبرگرایی در زمان بنی امیه: ص ۲۹۳
۵۴- تعریف عارف از نظر ابن سینا: ص ۳۴۹
۵۵- بهترین مثال در باره حل مساله جبر و اختیار: ص ۳۵۳
۵۶- فلسفه نماز: ص ۴۰۹
۵۷- فرق دیدگاه امام حسین(علیه السلام) و سقراط در باره پذیرش مرگ: ص ۳۹۹ – ۴۰۰
۵۸- تشبیه روشنفکران منفی گو: ص ۱۸۰
۵۹- پیشگیری از جرم: ص ۱۸۰
۶۰- مولوی و قاعده لطف: ص ۴۹۶
۶۱- علم ناقص و مشکلات آن: ص ۲۳۷
منابع:
در محضر حکیم علامه جعفری (مجموعه پرسش ها و پاسخ ها)؛ گردآوری و تنظیم محمدرضا جوادی و علی جعفری؛ تهران؛ موسسه تدوین و نشر آثار علامه جعفری ۱۳۸۰.
امام حسین (علیه السلام) شهید فرهنگ پیشرو انسانیت؛ علامه محمدتقی جعفری مشهد؛ به نشر؛ ۱۳۸۰.
جاودان اندیشه؛ نگرشی کامل به زندگی علمی و عملی استاد علامه محمدتقی جعفری؛ کریم فیضی ؛ قم ؛ انتشارات تهذیب؛ ۱۳۸۰.
یادداشت از حجت‌الاسلام امرالله شجاعی‌راد
منبع: خبرگزاری ایکنا
ثبت دیدگاه شما