آسیب‌شناسی عدم توجه به اسلوب‌ بیانی امام علیه السلام در رفع اختلاف و تعارض روایات

حدیث از منابع مهم شیعیان برای استخراج و استنباط احکام شرعی است. برخی از احادیث با یکدیگر از نظر ظاهر اختلاف و تعارض دارند. از این رو بی‌توجهی به این تعارضات ظاهری یکی از آسیب‌های حدیث‌پژوهی است. اغلب اختلافات و تعارضات ظاهری احادیث با توجه به محتوا، فضای صدور و راوی مرتفع می‌شود. توجه به […]

حدیث از منابع مهم شیعیان برای استخراج و استنباط احکام شرعی است. برخی از احادیث با یکدیگر از نظر ظاهر اختلاف و تعارض دارند. از این رو بی‌توجهی به این تعارضات ظاهری یکی از آسیب‌های حدیث‌پژوهی است. اغلب اختلافات و تعارضات ظاهری احادیث با توجه به محتوا، فضای صدور و راوی مرتفع می‌شود. توجه به اسلوب‌ بیانی معصوم(علیه السلام) نیز می‌تواند پاره‌ای از اختلافات و تعارضات روایات را رفع کند. سؤال اصلی پژوهش این است که اسلوب بیانی معصوم(علیه السلام) چه تأثیری بر رفع اختلافات ظاهری روایات دارد؟ در این نوشتار نشان داده شد که توجه به دو اسلوب «فتوا» و «تعلیم» در بیان امام(علیه السلام) در قالب صدور حکم و نوع مخاطب در رفع اختلاف ظاهری روایات مؤثر خواهد بود. اسلوب تعلیم مختص فقهاء و مفتی‌های صحابه است. توجه به تدریجی بودن تبیین حکم، تغییر حکم به واسطۀ نسخ و مخیر بودن در گزینش هر کدام از احکام بیان شده در اسلوب تعلیم موجب رفع تعارض خواهد شد. در اسلوب فتوایی، مخاطب امام(علیه السلام) افرادی هستند که برای طرح سؤال جزیی و شخصی به امام مراجعه می‌کنند. توجه به شرایط، ویژگی، زبان و لهجه سؤال کننده می‌تواند در رفع تعارضات ظاهری از روایات مؤثر باشد.