نقش علمای شیعه در گسترش تشیع در هند: از حمله مغول تا پایان دوره صفویه

موضوع این کتاب که بررسی بخشی از تاریخ تشیع (از سده هفتم تا دوازدهم هجری قمری/ چهاردهم تا نوزدهم میلادی) در شبه قاره هند است، گزارشی پژوهشی از این تاریخ است که چگونه ایرانیان شیعی با مهاجرت پی در پی و گسترده ی خود به این سرزمین، ضمن گسترش تشیع، به نقش آفرینی های گوناگون اجتماعی، سیاسی و فرهنگی در عرصه پهناور فرهنگ و تمدن شبه قاره هند پرداختند و ژرفای ظرفیت تعاملی فرهنگ ایران و تشیع را در سرزمینی دیگر آشکار ساختند.

---

تشیع در تاریخ بلند خود که به قدمت اندیشه اسلامی است، فراز و فرودهای گوناگونی را به چشم دیده و با عبور از تنگاهای مختلف، فراخ گاه های تازه برای خویش به وجود آورده است. اما مهاجرت دانشوران شیعی – ایرانی به سرزمین هندوستان در این میان ماجرای مهم و شنیدنی است. اینان به رغم همه محدودیت های سیاسی، اجتماعی و فرهنگی پیشامد یا مدیریت شده که گاه و بیگاه دامنگیرشان می شد، هیچ گاه از ایفای نقش خویش باز نایستادند و در همه ی دوره ها بر حسب اقتضائات و فرصت ها کوشیدند بار مسئولیت خود را چه در عرصه ی تبلیغ دیانت و مذهب شیعه، چه در حمایت و هدایت شیعیان، چه در گسترش اندیشه های شیعی و دفاع از دستاوردهای تمدنی و چه در حوزه تولید علم و توسعه ی دانش به خوبی به فرجام برسانند و کارنامه ی درخشانی از خود به جای نهند. یکی از عرصه های مهم، تأثیر ایشان در گسترش کمی تشیع در سرزمین های مختلف و حتی تأسیس دولت و حکومت، علاوه بر توسعه ی کیفی اندیشه های شیعی است که شایسته ی توجه ویژه ی محققان حوزه تاریخ تشیع است.

در کتاب حاضر، به زمینه های حضور شیعیان و عالمان شیعی و حکومت های معاصرشان پرداخته، مؤثرترین عالمان شناسایی و نقش های آنان بررسی شده است. این پژوهش که گستره ای نزدیک به پنج سده را در برمی گیرد، تلاش کرده است که تمام بازه زمانی و حوزه جغرافیایی مورد بحث را تحلیل و بررسی کند، اما به علت گستردگی جغرافیا و نقش آفرینی متفاوت عالمان شیعه در این بازه ی زمانی، در مواردی که منابع اندک بوده، به بررسی نقش عالمان شیعه در زمان هایی که منابع و تمرکز جغرافیایی بیشتری بوده است، پرداخته شده است.

کتاب حاضر در شش بخش به قرار زیر تنظیم گردیده است:

بخش اول: کلیات

فصل اول: هند، جغرافیا و مذاهب آن

فصل دوم: ورود اسلام و تشیع به شبه قاره هند

بخش دوم: عوامل گسترش تشیع در هند

فصل اول: مهاجرت

فصل دوم: زبان فارسی و نزدیکی با ایران

فصل سوم: حمایت صفویان از تشیع

فصل چهارم: ظهور حکومت های شیعی در هند

فصل پنجم: تصوف

فصل ششم: گرایش های شیعی در حکام تیموری

فصل هفتم: شیوه رفتاری شیعیان

بخش سوم: حکومت های شیعی و فعالیت آن ها در جهت گسترش تشیع

فصل اول: بهمنی ها

فصل دوم: عادل شاهیان

فصل سوم: قطب شاهیان

فصل چهارم: نظام شاهیان

فصل پنجم: کشمیر

فصل ششم: پادشاهی اوده

فصل هفتم: مناطق شیعه نشین در دوره مورد پژوهش

بخش چهارم: علمای شیعه و بررسی نقش آن ها در گسترش تشیع در دکن (مشتمل بر 7 فصل)

بخش پنچم: علمای شیعه و بررسی نقش آنان در گسترش تشیع در دربار تیموری (مشتمل بر 10 فصل)

بخش ششم: علمای شیعه و بررسی نقش آنان در گسترش تشیع از زاویه تصوف و شعر و ادب (مشتمل بر 6 فصل)