معنویت بدون الهیات بحران آفرین است/ باید میان معنویت و تمام دانشها پیوند زبانی بخورد
معنویت بدون الهیات بحرانی را می‌آفریند که امروز جامعه با آنها مواجهه است؛ بحرانی که معنویت بدون الهیات به وجود می‌آورد این است که انسان را از خدا و توحید واقعی دور می‌کند. معنویت بدون الهیات گوهر معنویت را بازیچه اوهام، خیالات و گرایش‌های پست می‌کند و معنویت را از ساحت قدسی خود به زیر می‌کشد. موسس موسسه البیان للتواصل و التاصیل در ادامه تاکید کرد: علم کلام یکی از قدیمی‌ترین دانش‌های اسلامی است.
حجت الاسلام والمسلمین محمدتقی سبحانی در دومین پیش نشست همایش ملی معنویت پژوهی با موضوع معنویت و علوم اسلامی که در رابطه با «نسبت معنویت و علم کلام» در دانشگاه باقرالعلوم(علیه السلام) قم برگزار شد، اظهار داشت: در باب معنویت در طول سال های گذشته در ایران و سایر ملل صحبت های زیادی شده و اما به نظر می رسد این واژه همچنان جدید باشد و تعریف از آن هم چندان روشن و چند و چون واژه معنویت هم کاملا مشخص نیست.
وی ابراز کرد: از نظر معنا هنوز معنویت به خصوص در ادبیات غربی قرار واضحی پیدا نکرده است و معناهای بکار رفته فراز و فرود بسیاری دارد.
مدیرعامل بنیاد فرهنگی امامت ادامه داد: به عنوان نمونه سازمان بهداشت جهانی تاکنون برغم تمام تلاش ها برای سلامت معنوی هنوز برای این مقوله یک معنای روشنی نتوانسته مشخص کند و صرفا برخی مولفه هایی را تعریف کرده که محل گفت و گو و مناقشه است.
وی خاطرنشان کرد: معنویتی که در این همایش از آن یاد می کنیم دارای ویژگی هایی است، اول آن که معنویت از امور عادی و درک عادی بیرون باشد و مربوط به فرآیندهایی است که از درک حواس و درک عرفی خارج است. ویژگی دوم آن این است که به حالتی در روح و قلب ارتباط دارد و کمال انسانی را در عمق وجودی انسان دنبال می کند و ویژگی سوم این است که بشر را به یک حقیقت متعالی و مقدس در عالم هستی سوق می دهد.
رئیس انجمن کلام حوزه علمیه قم، ابراز داشت: همین امروز افرادی به ویژه در طیف اندیشمندان سکولار هستند که با هیچکدام از سه مولفه ذکر شده در باب معنویت همراه نیستند و آنها را قبول ندارند. اما این ویژگی ها را می توان در بافت فرهنگی و دینی اسلامی گنجاند.
موسس موسسه البیان للتواصل و التاصیل در ادامه تاکید کرد: علم کلام یکی از قدیمی ترین دانش های اسلامی است و دانش کلام مقوله ای است که در سیره پیامبران الهی نیز قابل جستجو و بازیافت است. هویت و ماهیت این دانش در طول تاریخ برغم تغییر برخی صورت بندی ها حفظ شده و هیچوقت این صورت بندی ها ماهیت آن را با تغییر جدی همراه است.
وی افزود: از نظر بنده “کلام دانشی است که رسالت اصلی آن تنظیم بینش و نگرش انسان به خدا و هستی متناسب با دریافت های بشری و منابع وحیانی است”. از همین رو کلام به تاریخ، تجربه، عقلانیت، شهود و وجدان انسانی رجوع می کند و تمام این منابع را به رسمیت می شناسد.
حجت الاسلام والمسلمین سبحانی گفت: اگر تعریف کلام به درستی روشن شود؛ تعریف روشن تر و کاربردی تری از فقه و اخلاق هم صورت می گیرد در حوزه معنویت، فقه آداب سلوک معنویت و اخلاق روش سلوک معنویت را روشن می کند.
مدیرعامل بنیاد فرهنگی امامت با اشاره به کارکردهای مشترک دانش کلام و معنویت ادامه داد: تثبیت ساحت معنویت، تعریف معنویت، صیانت و حمایت از معنویت، تعیین و تحدید معنویت و ایجاد ادبیات معنویت از مهمترین کارکردهای دانش کلام در مقوله معنویت است.
استاد حوزه علمیه قم یادآور شد: کلام به عنوان یک پشتوانه عقلانی و وحیانی در تلاش است تا نیاز معنویت خواهی انسان را تثبیت کند و این مساله را اثبات کندکه این ساحت وجودی از حیات انسان واقعیت دارد و آغشته به خیالات و اوهام نیست و دانش کلام ثابت می کند که مساله معنویت یک مقوله بسیار مهم و حیاتی در آفرینش انسان است.
مدیر موسسه معارف اهل بیت(ع) خاطرنشان کرد: تعریف مقولاتی مانند معنویت به سادگی امکان پذیر نیست و یکی از مشکلات امروز نحله های فکری در باب معنویت در تعریف از آن است. جنس این مقولات با وجود اینکه واقعیت دارند اما نمی توان آنها را با اصطلاحات و مفاهیم عقلانی به راحتی تبیین و تعریف کرد.
موسس موسسه البیان للتواصل و التاصیل اظهار داشت: برای تعریف واقعی از معنویت باید درک واقعی از مقوله معنویت داشته باشیم. بی تردید احساس و عقل گوشه هایی از معنویت را روشن کرده اند اما بدون رجوع به منابع وحیانی امکان تعریف واضح و اقناع کننده ای از معنویت نیست.
وی بیان کرد: معنویت به سرعت دستخوش بدفهمی، جابه جایی، التقاط و کژفهمی است و تنها دانشی که می تواند معنویت را از این امور و انحرافات حفظ کند؛ دانش کلام است. در حوزه معنویت کارکرد کلام این است که انسان را در حوزه تعاریف محدود نمی کند بلکه دقیقا او را وارد جزییات و کارکردهای آن می کند.
حجت الاسلام والمسلمین سبحانی گفت: مقوله معنویت بسیار پرتنش و پرخیزش است و این معنویت برغم این امور فاقد یک زبان روشنی است. زبانی که در حوزه معنویت بکار می رود در تعریف و فهم از این واژه و کارکردهای آن بسیار مهم است. زبان یک حقیقت زنده است و ذهن ساز است و برخلاف نگاه گذشتگان که معتقدند بودند زبان تابع ذهن است اما واقعیت این است که معنا یک مقوله پویا و زنده است و حاصل دیالکتیک عین و ذهن و درک بشر است.
مدیرعامل بنیاد فرهنگی امامت گفت: ادبیات معنویت تا حدود بسیار زیادی نیازمند الهیات است تا ادبیات آن را صورت بندی کرده و معنا و مفهوم متناسبی به آنها بدهد. معنویت نیازمند به ادبیات است؛ اگر ما می خواهیم مطالعات و سلوک معنوی داشته باشیم و با سایر حوزه های دانشی ارتباط برقرار کنیم حتما نیازمند ادبیات زبانی هستیم. مشکل اول معنویت، عدم تفاهم در تعریف و ادبیات معنویت است و ما نمی توانیم بخاطر همین مشکل با یک دیگر بر سر معنویت صحبت کنیم.
وی تاکید کرد: اگر قرار باشد معنویت با تمام حوزه های دانشی(اقتصاد، سیاست، فرهنگ، وغیره) ارتباط برقرار کند و در دام سکولاریسم نیفتد باید میان معنویت با تمام دانشها پیوند زبانی بخورد؛ دین و مکتبی که نتواند با دانش کاربردی زمان پیوند بخورد از حضور در صحنه زندگی مردم محروم می شود. فرآیند تولید دانش در حوزه معنویت یک زنجیره است و پیش شرط آن هم وورد در ساحت زبان ساخت مند و شکل یافته است.
موسس موسسه البیان للتواصل و التاصیل ابراز داشت: برقراری ارتباط با دانش های جدید به معنای انفعال در برابر آنها نیست چرا که کارکرد ویژه و فعال دیگر کلام پالایش و دفاع از اصول اسلامی است و تلاش می کند پارادایم های موجود را به مسیر اصلی و نجات بخش خود بازگرداند و با بازگردانی مساله حیات انسان اجازه ندهد تا معنای زندگی دچار تغییر شود. بنابراین کلام شیعه باید با دنیای پست مدرن ارتباط برقرار کند و حضور فعالی در دفاع و روشنگری از حقایق هستی ارائه دهد.
مدیر موسسه معارف اهل بیت(ع) تاکید کرد: جهان اسلام از دو سه قرن گذشته در تاریخ دانش و علوم متوقف شده است اما باید از این ایستگاه عبور کند و بتواند با زبان الهیات، فلسفه، مدنیت و غیره دنیای با مدرن و پست مدرن مواجهه کند. با سرمایه هایی که در کلام امامیه داریم می توانیم مواجهه فعال، عقلانی و سازنده با دنیای پست مدرن داشته باشیم.
حجت الاسلام والمسلمین سبحانی گفت: در الهیات نوین ادعای ما این است که کلام با حفظ تمام هسته های سنتی و اصیل خود شکل جدیدی بگیرد و دامن خود را به روی نیازهای امروز و فردا بشر پهن کند و یکی از نیازهای همیشگی بشر مساله معنویت است.
رئیس انجمن کلام حوزه علمیه اضافه کرد: معنویت یک متن واقعی وجود هر انسانی در تمام ساحت ها و جغرافیاها است و این معنویت بدون وجود یک الهیات چند منبعی و چند وجهی نمی تواند حفظ و توسعه یابد و به کمال برسد.
وی تاکید کرد: معنویت از دو منبع بشدت احساس خطر می کند؛ اول کسانی که معنویت را انکار می کنند و سر از الحاد یا سکولاریسم در می آورند و دوم کسانی که معنویت را از جایگاه انسان شناختی و هستی شناختی خود خارج می کنند(معنویت های انحرافی غربی، شرقی و تصوف) به گونه ای که معنویت را به یک امر فراهستی تبدیل می کنند و از دسترس بشر خارج می سازند.
رئیس انجمن کلام حوزه علمیه گفت: ایراد تصوف این بود که بزرگترین گوهر ذاتی انسان مانند معنویت را به یک مقوله دست نیافتنی تبدیل کرد و آن را به مقوله ای بیرون از حیات واقعی انسان سوق داد و در دست برخی افراد برای ایجاد قشر خاصی از عارفان و تداوم سلسه مراد و مرید منحصر کرده است. حقیقت قدسی معنویت در وجود انسان است و وقتی این حقیقت از دسترس خارج شد سبب می شود تا انسان در طلب معنویت به بردگی کشیده شود و اخلاق در آن ذبح شود.
وی تاکید کرد: کمال معنویت را تنها در الهیات می توانیم کشف کنیم و فلسفه و عرفان نظری به معنای اصطلاحی آن اگر وجود داشته باشد هم هرگز نمی تواند در این حوزه یک اقدام اساسی و قابل ملاحظه انجام دهد.
مدیر موسسه معارف اهل بیت(ع) بیان کرد: دانش کلام همزمان از منبع وحی، عقل، تجربه به صورت عام و از وجدان و شهود به معنای خاص آن بهره می گیرد. تنها دانشی که به صورت توامان دانشمند را مکلف می کند از این سرچشمه‌های حقیقت بهره بگیرد علم کلام است و هیچکدام از دانش های رقیب چنین قابلیتی ندارند.
حجت الاسلام والمسلمین سبحانی گفت: دانش های دیگر برغم اینکه در حوزه معنویت اندیشی موثر هستند اما هیچکدام کارکرد دانش کلام را در حوزه معنویت ندارند و فقط کلام اسلامی این قابلیت را دارد تا متولی تعریف و کاربردی کردن مقوله معنویت باشد. معنویت برای متکلمان در طول تاریخ نقطه آغاز کلام ورزی بوده و خاستگاه اصلی این مباحث بخاطر روحیه معنوی در وجود اندیشمندان بوده است.
موسس موسسه البیان للتواصل و التاصیل گفت: معنویت بدون الهیات بحرانی را می آفریند که امروز جامعه با آنها مواجهه است؛ بحرانی که معنویت بدون الهیات به وجود می آورد این است که انسان را از خدا و توحید واقعی دور می کند. معنویت بدون الهیات گوهر معنویت را بازیچه اوهام، خیالات و گرایش های پست می کند و معنویت را از ساحت قدسی خود به زیر می کشد.
حجت الاسلام والمسلمین سبحانی تاکید کرد: کلام ورزی و الهیات اندیشی در بستر معرفت بشری شکل می گیرد و کلام همیشه متناسب با فرهنگ و پیشرفت دانش ها سخن گفته است و دانش کلام در کنار توجه به وضعیت بیرونی جهان به منابع وحیانی پایبند است و به همین دلیل متکلمان با محدثان و فقها و فلاسفه متفاوت می کند. متکلم خود را یک فرد چند منبعی می داند و هر منبعی که قابل اثبات باشد در کلام اسلامی می تواند بگنجد و این دانش این ظرفیت را در خود پرورش داده است.
مدیر موسسه معارف اهل بیت(ع) تاکید کرد: یکی از معضلات و مشکلات امروز این است که مرزها و قلمروهای دانشی را به رسمیت نمی شناسیم و حوزه های دانشی در یک دیگر خلط شدند و با ورود علوم انسانی گرفتاری و خلط بین علوم بیش از گذشته شده است. دانش کلام؛ فقه، فلسفه و اخلاق نیست اما این حوزه ها در برخی امور نیازمند یک دیگر هستند اما ما معتقدیم ورود به عرصه معنویت در کارکردهای پیش‌گفته در انحصار علم کلام است.
ثبت دیدگاه شما