گزارشی از وضعیت شیعیان در آمریکا
با این که آمارها از جمعیت بیشتر مسلمانان اهل سنت در قیاس با شیعیان سخن به میان می آورند، اما کیست که نداند کارکردهای اجتماعی -سیاسی شیعه، مسلمانان شیعه را در کلیت خود واجد تاثیرگذاری ویژه ای کرده است. مجمع جهانی اهل بیت(ع) که از مهم ترین مراکز شیعی آمریکاست، حدود یک دهه پیش جمعیت شیعیان این کشور را حدود دو و نیم میلیون نفر تخمین زده است.
تاریخ اسلام در آمریکا
ورود اسلام به آمریکا را خیلی از منابع تاریخی مرهون دریانوردانی می دانند که قبل از کریستف کلمب از کشورهای عربی پای به این سرزمین گذاشتند. محققی به نام بری فل استاد دانشگاه هاروارد اعتقاد دارد که شماری از قبایل سرخپوست در آمریکا در قرن هشتم هجری از طریق مراوده با دریانوردان عرب زبان عربی را بلد بودند. مبین این ادعا کشف حکاکی‌هایی با خط کوفی و نیز نقوش اسماالله در آثار بازمانده از سرخپوستان نواداست. دلیل دیگر این که طبق تحقیقات ایوان وان سرتیما تاریخ دان و مردم‌شناس هفتاد و هفت قبیله سرخپوست آمریکا نامی با ریشه زبان عربی دارند. این نظریه که از آن با عنوان «اشتراک زبانی اسامی سرخپوستان آمریکا با دنیای اعراب ماقبل کریستف کلمب» نام برده می شود، اول بار توسط ژول کاوه فرانسوی در یک گزارش ۵۰۰ صفحه‌ای مطرح شده است.
کمک شیعیان آمریکایی به کودکان نیازمند در تگزاس
منابع اطلاعاتی غربی هم چنین از وجود کتابی به نام مروج الذهب و معادن الجوهر نوشته مسعودی خبر داده اند که در آن سخن از دریانوردی بنام خشخاش ابن سعید ابن اسود آمده که در زمان خلیفه اندلس عبدالله ابن محمد، در سال ۸۹۹ میلادی اقیانوس اطلس را به سمت غرب پیمود و از سرزمین ناشناخته گنج هایی با خود به اسپانیا بازآورد. برخی از محققین این سرزمین ناشناخته را همان آمریکای امروزی دانسته اند.
دیگر واقعیتی که اسلام را از همان ابتدای کشف قاره آمریکا در ارتباط با این سرزمین می‌نمایاند، این است که در میان کتب شخصی کریستف کلمب اسنادی مبنی بر حضور هشت ملوان عرب در کشتی که به سوی آب‌های غربی اقیانوس اطلس حرکت می کرد یافت شده است. تاریخ نویسان معاصرتر اما تاریخ ورود اولین مسلمانان به آمریکا را سال ۱۵۸۷ دانسته‌اند. نکته مهم اما این که در اعلامیه ای که جان آدامز دومین رئیس جمهور ایالات متحده آمریکا ارائه داده، رسما به دین اسلام اشاره شده است: ما هیچگونه خصومتی با قوانین یا دین اسلام نداریم.
در زمینه حضور اسلام در متن کشور آمریکا برخی نیز مبدا این حضور را نه مهاجرت مسلمانان به این کشور، که گرایش خود آمریکایی ها به این دین می دانند . از این نظر باید به این نکته اشاره کرد که اولین کسی که در آمریکا به اسلام گرویده آلکساندر راسل وب است که در سال ۱۸۸۸ مسلمان شده. اولین مسجد آمریکا هم در سال ۱۹۱۵ تاسیس شده است. با این حال باز عقاید دیگری هم وجود دارد. مثلا شماری از مورخین آغاز جریان اسلام در متن جامعه آمریکا را هم زمان با ظهور چهره هایی چون مالکوم ایکس، الیجاه محمد و والاس فرد محمد می دانند و البته اشتهار و محبوبیت اسطوره هایی چون محمد علی کلی و بعدتر کریم عبدالجبار.
اسلام در آمریکای امروز
همان گونه که گفته شد حدود سه درصد از جمعیت آمریکا را مسلمانان تشکیل می دهند. در این بین یک سوم مسلمانان آمریکا را آسیایی تبارهای جنوب و جنوب شرقی، ۳۰٪یک سوم دیگر را آفریقایی تبارها، یک چهارم را عرب تبارها و بقیه را دیگر نژادها از جمله ایرانیان تشکیل می دهند. در بین ایالت های آمریکا هم میشیگان که مرکز اصلی مسلمانان عرب تبار است و البته تگزاس که نزدیک به هفتصد هزار مسلمان دارد، پرجمعیت ترین ایالت های مسلمان نشین آمریکا هستند. در ایالت های ایلینوی، ویرجینیا، نیویورک، نیوجرسی و فلوریدا هم جمعیت قابل ملاحظه ای از مسلمانان ساکن هستند.
اسلام در آمریکا همواره حیات پر فراز و نشیبی داشته. در کل با این که در تمام تاریخ حضور اسلام در آمریکا مسلمانان با دشواری های زیادی مواجه بوده اند و حتی در زمانی کوکلوس کلان ها مسلمانان را نیز در کنار سیاهان مورد آزار و اذیت قرار می دادند. این اتفاق در سال های اخیر با ماجراهای مربوط به یازدهم سپتامبر دوباره تکرار شد و تبلیغات اسلام هراسانه رسانه ها جو خشونت را بر رابطه آمریکاییان و مسلمان ها حاکم کرد.
با تمام این اوصاف اما رابطه رسمی آمریکا با اسلام هیچ گاه بد نبوده و حتی می شود گفت حداقل در بالاترین مقام دولتی یعنی در سطح ریاست جمهوری نوعی رابطه احترام متقابل میان رؤسای جمهوری آمریکا و مسلمانان برقرار بوده. در حقیقت تاریخ نویسان رابطه رؤسای جمهوری ایالات متحده با جهان اسلام را روابط مستحکمی ثبت کرده اند. مثلا گفته شده که جان کوینسی آدامز شمین رئیس جمهوری ایالات متحده بارها از حقوق بردگان و از جمله بردگان آفریقایی مسلمان دفاع کرده و اصلا به کمک او بوده که عبدالرحمان ابراهیم ابن سوری آزاد شده و در کاخ سفید حضور یافته است. مورد جان آدامز را هم که همان ابتدا توضیح دادیم. دوایت آیزنهاور هم در مراسم افتتاح ساختمان مرکز اسلامی واشینگتن در سال ۱۹۵۷ سخنرانی کرد. مراسم نمادین افطاری همه ساله در کاخ سفید هم یکی از نشانه هایی است که احترام روسای جمهور آمریکا به دین اسلام را رسمی دیرینه می نمایاند.
با این حال اما تقریباً در هیچ یک از ارگان های سیاسی یا دولتی و حتی رسانه ای رده های بالایی در اختیار مسلمانان نیست. به تقریب می توان گفت که کمتر از یک درصد مسلمانان در آمریکا در مشاغل دولتی و یا حرفه‌های رده بالایی چون وکالت مشغول هستند. به عنوان مثال کنگره آمریکا تاکنون فقط و فقط دو نماینده مسلمان به خود دیده است. حدود یک درصد هم که در میان شان چهره هایی چون فرید زکریا، ولی نصر و مارتین بشیر وجود دارند، در حیطه ژورنالیسم اشتغال دارند. به گزارش ویکیپدیا نیم درصد از مسلمانان که مصطفی عقاد سرشناس ترین شان است نیز به کارگردانی، تهیه کنندگی و مشاغلی از این دست می پردازند. بیش از ده درصد از مسلمانان نیز در وادی فنی مهندسی و البته در حدود همین درصد هم در مشاغل مرتبط یا پزشکی فعالیت می کنند.
تشیع در آمریکا
با این که آمارها از جمعیت بیشتر مسلمانان اهل سنت در قیاس با شیعیان سخن به میان می آورند، اما کیست که نداند کارکردهای اجتماعی -سیاسی شیعه، مسلمانان شیعه را در کلیت خود واجد تاثیرگذاری ویژه ای کرده است. مجمع جهانی اهل بیت(ع) که از مهم ترین مراکز شیعی آمریکاست، حدود یک دهه پیش جمعیت شیعیان این کشور را حدود دو و نیم میلیون نفر تخمین زده است.
در کل می توان گفت شیعیان در آمریکا ریشه در دو رویکرد عمده دارند. اولین منبع حضور و سپس افزایش شیعیان در آمریکا مهاجرت است. این جریان از زمانی آغاز شده که در سال‌های میانی قرن نوزدهم گروهی از شیعیان لبنان و سوریه در پی شرایط بهتر زندگی تن به هجرتی بزرگ به خاک فرصت خیز آمریکا داده و در دیترویت و داکوتای شمالی سکونت کردند. در حال حاضر نیز دیترویت میزبان بزرگترین جمعیت شیعی آمریکاست. این جمعیت سیصد هزار نفری عبادات جمعی شان را در مرکز اسلامی آمریکا که یکی از بزرگترین مساجد این کشور است انجام می دهند.
با این که بعدتر «قانون منع ورود آسیایی ها» جلوی روند افزایش شمار شیعیان مهاجر در آمریکا را گرفت، اما روند مهاجرت شیعیان به آمریکا کاملا متوقف نشد و در برهه هایی چون انقلاب ایران و البته جنگ عراق و سوریه و البته تهاجم شوروی به افغانستان شمار شیعیان آمریکا را در مقاطعی با افزایش محسوسی مواجه کرد.!
گروه دوم شیعیان ایالات متحده را آمریکایی‌هایی تشکیل می دهند که به دلایل خاص خود شیعه شده اند. این گروه آمریکایی‌های شیعه شده در مخالفت دایم با سیاست و فرهنگ آمریکا هستند. این گروه شیعیان به امام خمینی هم علاقه خاصی دارند.
مراسم عزای حسینی مقابل کاخ سفیدعلاوه بر دو گروه بالا، شیعیان صوفی نیز جمعیت قابل ملاحظه ای را تشکیل می دهند. شیعیان مرتبط با دیدگاه های جماعت نعمت اللهی دکتر نوربخش و جماعت شیخ فضل الله حائری جزو این گروه هستند.
شیعیان آمریکا شامل گروه های مختلف دیگری نیز هستند. مثل برخی از مهاجران سودانی و آمریکایی که گروهی به نام انصارالله را تشکیل داده اند و گفته می شود یکی از عجیب ترین عقایدشان این است که پیامبر و ائمه سیاهپوست بوده‌اند و ابوبکر چون سرخپوست بود، مردم برای خلافت او را به حضرت علی(ع) ترجیح داده اند.
در کل فارغ از تعلق به یکی از گروه های اصلی شیعیان، مسلمان معتقد به ائمه اطهار علیهم السلام را در آمریکا –مثل هر جای دیگری- می توان به سه گروه تقسیم کرد. گروهی بسیار مقید به آداب اسلامی، گروهی همگون با آمریکا و آمریکایی ها و البته گروه بینابینی که حد فاصل بین دو گروه اول هستند.
البته پس از ماجرای تروریستی یازدهم سپتامبر روال همیشگی این گروه ها مخدوش شده و شیعیان در همبستگی با هم و در جهت مقابله با شرایط خشونت باری که تبلیغات رسانه ای باعثش بودند، رویکردهای وحدت گرایانه با یکدیگر را پیش گرفته اند. این فشارها اما در حالی روی شیعیان شدت گرفته که آمار عملیات تروریستی نشان می دهد تکفیری ها و سلفی ها و وهابیون بنیادگرا در این زمینه بیشترین فعالیت را داشته اند و اتفاقا بیشترین همدلی را با نیروهای در حال مبارزه با تروریسم شیعیان نشان داده اند.
مساجد و مراکز اسلامی و شیعی
ویکیپدیا در زیر این سرفصل این آمارها را ارائه داده است: حدود ۲۰۰۰ مسجد در آمریکا رسماً فعالیت می کنند. از این تعداد، ۲۲۷ مسجد در کالیفرنیا و ۱۵۰ مسجد در نیویورک قرار دارند. حدود یک درصد از مساجد آمریکا به ایرانیان آمریکا تعلق دارد.
مرکز فرهنگی اسلامی نیویورک، مرکز دعوت اسلامی هیوستون، مرکز اسلامی واشنگتن، مرکز اسلامی دانشگاه آریزونا و مسجد جامعه اسلامی بوستون از مهم ترین و بزرگ ترین مساجد آمریکا هستند. از میان مراکز شیعی هم می توان به مرکز اسلامی امام خویی، سازمان تشکلهای شیعیان اثنی عشری آمریکای شمالی، مرکز تعلیمات اسلامی واشنگتن، مرکز اسلامی میشیگان، مرکز فرهنگی ایمان و موسسه امام صادق(ع) لوس انجلس، مرکز امام مهدی (عج)، مدرسه اسلامی مدینه العلم و بنیاد هجرت کالیفرنیا، انجمن اسلامی اهل بیت (ع) تگزاس، مرکز اسلامی صبا و مرکز تمدن اسلامی کالیفرنیا، مسجد علی(ع) نیوجرسی، حوزه قائم(عج)، موسسه جهانی تمدن اسلامی ویرجینیا، مرکز فرهنگی اسلامی و موسسه مکارم اسلامی پنسیلوانیا، فدراسیون جهانی جوامع مسلمان شیعه خوجه که قران و متون مذهبی متنوعی را منتشر کرده، و مرکز اسلامی شیعیان اشاره کرد.
تخمین افزایش شیعیان در آینده
با این که تبلیغات رسانه ای بعد از ماجرای تروریستی برج های سازمان تجارت جهانی شیعیان و در کل مسلمانان را در وضعیت دشواری قرار داده، اما نکته مهم این که این ماجرا نه تنها لطمه ای به شمار قابل ملاحظه شیعیان وارد نیاورده، بلکه روز به روز به شمار شیعیان در آمریکا افزوده شده است، چنان که روزنامه واشینگتن پست از افزایش شیعیان در ایالات متحده خبر داده و نوشته: برعکس آن چه که انتظار می رفت روز به روز بر تعداد مساجد شیعیان افزوده می شود و طبق تحقیقات موجود حدود نیمی از مساجد مختص شیعیان آمریکا از دهه نود به این سو ساخته شده اند. واشینگتن پست افزایش قدرت مالی شیعیان در کنار افزایش مهاجرت از پاکستان، افغانستان، بحرین، عراق و عربستان را دلایل افزایش مساجد شیعیان می داند.
افزایش شش درصدی شمار شیعیان که سال به سال قدرت آن ها را در بین اقلیت های دیگر آمریکایی بیشتر می کند، آینده ای روشن را پیش پای این جمعیت دو و نیم میلیونی متصور می شود. آینده ای که نشان می دهد علاوه بر گهواره اصلی شیعه در ایران که مادر این مذهب است، زیاد دور نیست آن روزی که در متن غربی ترین جامعه دنیا نیز جمعیتی چند میلیونی آموزه های عدالت طلبانه شیعی را در دنیای امروز پی بگیرند. این رویا با توجه به اقبالی که امروزه به شیعه و تفکر شیعی وجود دارد، تعبیر ناشدنی به نظر نمی رسد.
منابع:
*Muslims’ place in the American public square: hope, fears, and aspirations. Zahid Hussain Bukhari. Publisher Rowman Altamira, 2004.
*Religion and politics in the United States. Kenneth D. Wald, Allison Calhoun-Brown. Rowman & Littlefield, 2007
*Islam in America: Origins & Later Developments
ثبت دیدگاه شما