کرسی ترویجی
کرسی ترویجی «نقش نهج البلاغه در جنبش‌های سیاسی ایران» برگزار شد
به همت «بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی» کرسی ترویجی «نقش نهج البلاغه در جنبش‌های سیاسی ایران» برگزار شد.
به گزارش «روابط عمومی و بین الملل بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی»، «دکتر محمود ملکی» عضو هیأت علمی «پژوهشکده علوم اسلامی رضوی» در این کرسی ترویجی که پنجشنبه 28 بهمن در قالب وبینار برگزار شد، ابراز کرد: نوگرایی و تجدد در جهان اسلام در همه جوانب زندگی مسلمانان و بویژه در سیاست بروز کرد. از زمینه‌های بروز آن توجه به منابع اسلامی و نگاهی نو به این منابع است. قرآن به عنوان کتاب آسمانی دین اسلام نقش برجسته‌ای در این میان دارد؛ اما نباید نقش دیگر منابع را نادیده گرفت، چرا که در سنت مسلمانان، سنت نبوی و احادیث امامان اعتبار خاصی دارند.
وی ابرازکرد: کتاب نهج البلاغه به عنوان گردآورنده سخنان بلاغی و فصیح امیرمومنان علی علیه السلام به دلیل داشتن مفاهیم و موضوعات سیاسی به عنوان منبعی برای حکمت اصول سیاسی اسلام مورد توجه قرار گرفت.
سید جمال الدین اسدآبادی زمینهساز ورود نهج البلاغه به سیاست
این پژوهشگر با بیان اینکه اواخر حکومت قاجار آغاز ورود عالمان دینی به عرصه حکمرانی است، ادامه داد: از شاخص‌ترین چهره‌های این عرصه در ایران و جهان اسلام سید جمال الدین اسدآبادی بود. او به صراحت در نامه خود به میرزای شیرازی از وی می‌خواهد حکومت ناصر الدین شاه قاجار را سرنگون کند. راه اصلاح عملی ایران را واژگون کردن نظام موجود در ایران می‌دانست. آرای سید جمال زمینهساز مشروطیت در ایران و آزادی‌خواهی در ایران شد به گونه‌ای که آشنایی و ملاقات با وی، سند آزادی‌خواهی و استحقاق وکالت و ریاست به شمار می‌رفت.
دکتر ملکی تصریح کرد: سید نه تنها بر جنبش مشروطیت در ایران تاثیر جدی گذاشت؛ بلکه در سایر کشورهای اسلامی تاثیری بسزا بر عالمان آن سامان داشته است. محمد عبده از دانشیان مصری است که سید را سبب شناخت خود و عالم می‌داند. عبده روح حکمت اسدآبادی را دلیل احیای مردگان و روشنایی دل‌ها بر می‌شمرد عبارت‌های عبده آشکارا از تأثیرپذیری او از سید نشان دارد. عبده در مصر به عنوان «مصلح» شناخته می‌شود. او مانند اسدآبادی در پی این بود تا ثابت کند که اسلام توانایی دارد که به صورت یک ایدئولوژی راهنما و تکیه‌گاه جامعه اسلامی قرار گیرد. از جمله منابعی که او در این راه از آن بهره برد نهج البلاغه است.
وی افزود: عبده با تأثیر از سید، زمینه‌ای آماده برای پذیرش نهج البلاغه و توجه به آن در وی ایجاد شد؛ از این‌رو او به نهج البلاغه توجه ویژه‌ای داشت.
نهج البلاغه در سامرا
عضو هیأت علمی پژوهشکده علوم اسلامی رضوی تصریح کرد: همزمان با توجه عبده به نهج البلاغه در غرب جهان اسلام، این اتفاق در حوزه‌های علمی شیعی نیز رخ داد. میرزا محمد حسن شیرازی را به تحریم تنباکو می‌شناسند. این فتوا آغازی برای ورود مستقیم و اشکار عالمان به عرصه سیاست بود. میرزای شیرازی فقیه و مرجعی با کیاست و زیرک در سیاست بوده است میرزا نهج البلاغه را ارج می‌نهاد و شاگردش، شیخ حسن علی تهرانی، گفته بود هر روز پیش از آغاز درس قدری از نهج البلاغه بخواند.
نهج البلاغه در مشروطه
وی خاطر نشان کرد: نهج البلاغه در نهضت مشروطه نقش نمایان و بارزی دارد. استناد نائینی به نهج البلاغه و تقریظ آخوند و مازندرانی نمونه اشکار این حضور است. آخوند خراسانی شاخص‌ترین فرد اثر گذار و نقش‌آفرین در نهضت مشروطه است. او شرحی بر خطبه نخست نهج البلاغه دارد و بر تنبیه الامه نائینی تقریظی نوشته است. در این کتاب که درباره آن بیشتر خواهم گفت، نائینی به آیات قرآن و احادیث و به طور خاص نهج البلاغه استناد کرده است.
مدرس، نخستین مدرس نهج البلاغه
دکتر ملکی با بیان اینکه سید حسن مدرس در سیاست حضور فعالی داشت، گفت: او شاگرد آخوند خراسانی، پیشگام روحانیت در نهضت مشروطه است او نهج البلاغه را بسیار ارج می‌نهاد و این کتاب را منبعی برای اخلاق، تاریخ تحلیلی، عقاید، مسائل اجتماعی و حکومتی می‌دانست.
نهج البلاغه در درس امام خمینی (ره)
وی افزود: امام خمینی (ره) نیز در سال 1348 در نجف مبحث ولایت فقیه را با استنادات فراوان به نهج البلاغه طرح کرد. ایشان در موضوعات لزوم تشکیل حکومت، ویژگی‌های لازم را برای تحقق اهداف عالی با استناد به خطبه‌ای از نهج البلاغه و عهدنامه مالک بیان کرد.
عهدنامه مالک محوری‌ترین متون
دکتر ملکی تصریح کرد: سید جمال الدین اسد آبادی پیوند نوگرایی و اسلام است. توجه به نهج البلاغه ازشاگرد سید جمال؛ یعنی،عبده، و همزمان در سامرا بوسیله میرزای شیرازی رهبر جنبش تحریم تنباکو آغاز می‌شود. پس از میرزا نهج البلاغه در سیاست بويژه در مشروطه برجسته‌تر ظاهر می‌شود. آخوند خراسانی در برخی اعلامیه‌ها به عبارات نهج البلاغه و میرزای نائینی در تنبیه الامه به صراحت عهدنامه مالک را به عنوان یکی از محوری‌ترین متون مستند خود مطرح می‌کند. پس از مشروطه ادامه دهنده راه نائینی، مدرس نهج البلاغه را به حوزه‌های علمیه وارد کرد.
نهج البلاغه مورد توجه بزرگانی چون مقام معظم رهبری، استاد محمدرضا حکیمی نیز بود و در به ثمر رساندن انقلاب اسلامی نقش بسزایی داشت.
منبع: https://b2n.ir/q64049
ثبت دیدگاه شما