نشانه شناسی قرآن بهترین مسیر برای آشنایی نسل امروز با قرآن است

استاد درس خارج و سطوح عالی حوزه علمیه گفت: برای مرتبط کردن نسل امروز با قرآن نیازمند حضور و خلق بیشتری در قرآن هستیم و نشانه شناسی مسیر خوبی در این زمینه است.

---

حجت الاسلام والمسلمین احمد مبلغی در نشست علمی موسسه پژوهشی فرهنگی فهیم که درماه مبارک رمضان به صورت مجازی برگزار می شود، به موضوع «امکان سنجی شناسایی معجزه های جدید برای قرآن براساس دانش نشانه شناسی» پرداخت و اظهار داشت: وقتی سخن از وجوه جدیدی از اعجاز به میان می آید به این معناست که در گذشته مواردی به عنوان اعجاز مطرح بوده است مانند اعجاز بیانی و بلاغی. وجوه جدید به معنای نفی موارد اعجاز قبلی نیست بلکه به این معناست که قرآن من عندالله است و مواردی که به عنوان دلائل اساسی از جانب خدابودن گفته می شود، اختصاص به آنها ندارد بلکه موارد دیگری هم است که در بستر نشانه شناسی قابل طرح است.

او با بیان اینکه نشانه شناسی دانش جدیدی است، گفت: یکی از مسائل در زمینه نشانه شناسی، شیوه های نشانه شناسی در قرآن است. یکی از این شیوه ها، تمرکز بر واژگان قرآنی است. به این صورت که واژگان قرآنی در هرسوره دارای یکسری مفاهیم است و برای به دست آوردن نسبت میان این مفاهیم نیازمند دانش نشانه شناسی هستیم.

استاد حوزه علمیه تصریح کرد: شیوه پیشنهادی این است که ما نشانه هایی که حامل اندیشه ها هستند و در یک آیه حضور دارند را کالبدشکافی نشانه شناختی کنیم و مورد تجزیه و تحلیل نشانه شناسی قرار دهیم.

او اظهار داشت: تفسیر کلاسیک به دلیل ظرفیت های معدود و محدودیت هایی که در زمینه تفسیروجود دارد و همچنین مواجهه با تکرار مواجه هستیم، خیلی نمی توانیم به پیش برویم؛ البته نابغه هایی چون علامه طباطبایی بودند که اندیشه های اجتماعی را هم در تفسیر خود وارد کردند اما این نوع تفسیر نمی تواند خیلی جلو برود.

مبلغی با بیان اینکه ما در نشانه شناسی قرآن با دو نوع مسیر مواجه هستیم، افزود: یک مسیر این است که از اعتقادات و مبانی کلامی و گفتمانی شروع کنیم و جلو بیائیم تا به مساله اعجاز در قرآن برسیم. مسیر دیگر این است که فارغ از مِن عندالله بودن قرآن، نشانه ها را می بینید و بعد اعتقاد پیدا می کنید و در گام بعدی، اعجازبودن قرآن را قبول می کنید.

او سپس به تفاوت تفسیر کلاسیک و نشانه شناسی قرآن اشاره کرد و گفت: سه روش در تفسیر کلاسیک وجود دارد؛ تفسیر عمومی، تفسیر فقهی (آیات الاحکام) و تفسیر اصولی. تفسیر کلاسیک از هرنوع براساس نشانه ها و دلالت های تکراری، انتزاعی و با رجوع به حدیث و عرف است و به همین دلیل گرفتار تکرار است. از متن کسی خارج نمی شود و به بیرون از متن نمی رود.

استاد حوزه علمیه قم ادامه داد: در تفسیر نشانه شناسی، چون به دنبال اندیشه هایی هستیم و می خواهیم انبوهی از نشانه ها را در صورت وجود، انباشت کرده و پشت سر هم بیاوریم و به شکل متراکم عرضه کنیم، می باید موضوع مطرح در آن آیه را گرفته و به سمت و سوهایی برویم تا ببینیم اندیشه های اجتماعی و انسانی چگونه است.

او به الزامات تفسیر نشانه شناسی قرآن پرداخت و بیان کرد: آیات قرآن دو دسته هستند؛ یک دسته آیات حاوی داستان هستند که نشانه شناسی آن بسیار آسانتر از نوع دوم آیات قرآن است. دسته دوم، آیاتی هستند که تاریخی و حاوی داستان نیستند. در این آیات، ما باید مطالعات مناسبات سنجانه داشته باشیم یعنی حکم و هنجار و قاعده ای که قران می فرماید وقتی در فضای اجتماعی می آید یکسری کنش ها و واکنش هایی را به دنبال خواهد داشت. وظیفه ما این است که ببینیم در درون این آیه، تصویری از مناسبات ارائه شده است؟ آن را محل مطالعه و تحلیل دقیق قرار دهیم و رابطه هایی را به دست آوریم. سپس از دل این رابطه ها، نشانه هایی به دست آوریم.

مبلغی در پایان تاکید کرد: مرتبط کردن نسل های امروز با قرآن از راه تفسیر کلاسیک ممکن نیست چون این تفسیر هرآنچه توانسته، عرضه کرده است؛ ما نیازمند حضور و خلق بیشتری در قرآن هستیم و نشانه شناسی مسیر خوبی در این زمینه است.

منبع : شفقنا