تمرکز این دانشگاه بر حقوق اسلامی در عصر معاصر است که با افتتاح برنامه «مطالعات حقوق اسلامی» در دانشکده حقوق این دانشگاه از سال ۱۹۹۱م به صورت جدی پیگیری می شود. دروس این دانشگاه نیز عمدتاً درباره نظام قضایی و حقوقی اسلام بوده و سمینارهای آن نیز اکثراً حول موضوعات حقوق اسلامی است؛ ولی به تأثیر از وقایع ۱۱سپتامبر همایش هایی مرتبط با آن برگزار کرده اند. در این دانشگاه در باره «مفهوم سلطان عادل در جامعه چند حزبی دینی» مناظراتی میان دکتر عبدالکریم سروش و دکتر محسن کدیور در سال ۲۰۰۱م برگزار شد.
دانشگاه هاروارد (به انگلیسی: Harvard University) دانشگاهی خصوصی در شهر کمبریج ایالت ماساچوست در ایالات متحدهٔ آمریکا است. قسمتهایی از دانشگاه هاروارد مثل دانشکدهٔ پزشکی و دانشکدهٔ بازرگانی در شهر مجاور کمبریج یعنی بوستون قرار دارد. هاروارد در سال ۱۶۳۶ میلادی (۱۰۱۵ خورشیدی) توسط هیئت قانونگذاران «مهاجرنشین (کولونی) خلیج ماساچوست» ساخته شد. این دانشگاه نخستین مؤسسهٔ آموزش عالی در کشور آمریکا و همچنین اولین بنیاد در آمریکای شمالی بهشمار میرود.
دانشگاه هاروارد
دانشگاه هاروارد یکی از بزرگترین و مهمترین دانشگاههاي سراسر ایالات متحده آمریکا است که در رنکینگ سال ۲۰۱۵
رتبه نخست دانشگاههاي جهان را از آن خود کرد. کرسی مطالعات اسلامی دانشگاه هاروراد در سال ۲۰۰۸ با حضور شماري از علما و اندیشمندان اسلامی و به ریاست «روي پی» استاد تاریخ هنر و علوم دانشگاه تشکیل شد. هدف از ایجاد این کرسی، معرفی و آشنایی بیشتر دانشجویان با تعالیم دین مبین اسلام، آموزهها، احکام و اهداف این دین عنوان گردید.
برنامه مطالعاتی حقوق اسلامی، که در دانشکده حقوق از سال ۱۹۹۱ فعال شده، مقدمات تشکیل یک مرکز فراگیر
مطالعات اسلامی را در دانشگاه هاروارد فراهم آورده است. هم اکنون برنامه مطالعات حقوق اسلامی به دنبال لایههاي
درونی حقوق اسلامی به عنوان یکی از نظامهاي حقوق اساسی در جهان مطرح است و سعی دارد دانشجویان را با حقوق
اسلامی آشنا سازد. تمرکز اصلی برنامه مطالعات حقوق اسلامی در عصر معاصر قرار دارد و علایق و شرایط مناسب این
مطالعه را در بستر تاریخی ایجاد میکند.
اهداف اصلی مطالعات حقوق اسلامی از طریق اساتید و اعضاي هیأت علمی متخصص، اساتید میهمان، تحقیق و
پژوهش، سخنرانی و برنامههاي انتشاراتی دانشگاه هاروارد محقق میشود و به این وسیله، سطح تخصصی و مورد نیاز را
براي دانشجویان دانشکده حقوق، بخصوص آن دسته از دانشجویانی که از کشورهاي اسلامی آمد اند، فراهم میآورد.
تربیت محققان غربی در زمینه حقوق اسلامی، تربیت محققان جوان و ارائه تحقیقات و پژوهشهایی در باب حقوق اسلامی
از اهداف اصلی برنامه این دانشگاه است.[۱]
دانشکده حقوق در سه مقطع کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکترا برنامه مطالعات حقوق اسلامی را دنبال میکند. همچنین استادان مشهوری از جهان اسلام به صورت ثابت و میهمان در برنامههاي اسلامی دانشگاه به عنوان مدرّس و یا
سخنران شرکت دارند. سرفصلهاي آموزشی مرتبط با مطالعات اسلامی در دانشگاه هاروارد در رشته هاي «مطالعات باستان»، «دین پژوهی»، «آموزش عمومی»، «تاریخ هنر و معماري»، «زبانها و تمدنهاي خاور نزدیک»، «مردم شناسی»، «مطالعات خاورمیانه»، «مطالعات آسیاي جنوبی» و «حقوق» ارائه میشود.
از سال 2006 و در پی حمایت مالی ولید بن طلال، شاهزاده سعودی، «برنامه مطالعات اسلامی» دانشگاه هاروارد کلید خورد. کمک 40 میلیون دلاري این شاهزاده سعودي براي گسترش برنامههاي مطالعات اسلامی به دانشگاههاي هاروارد، جورج تاون، ادینبورگ، کمبریج، دانشگاه آمریکایی قاهره و نیز دانشگاه آمریکایی بیروت تعلق گرفت که سهم دو دانشگاه نخست در این میان بیش از بقیه بوده و جهت گیري خاص مطالعات اسلامی در این دانشگاه را در پی داشته است. این کمک مالی که یکی از بزرگترین اعانات مالی به این دانشگاه در طول تاریخ تاسیس آن است براي چهار کرسی جدید در برنامه مطالعات اسلامی و ارایه منابع نادر متون اسلامی در قالب دیجیتالی هزینه شده است. دانشگاه هاروارد صاحب بزرگترین گروه کارشناسان اسلامی در کشورهاي انگلیسی زبان است و برنامه مطالعات اسلامی ولید بن طلال، استادان، دانشجویان و پژوهشگران را از سراسر جهان گردهم می آورد. مدیریت برنامه مطالعات اسلامی دانشگاه هاروارد بر عهده علی اسانی (Ali Asani) اهل کنیا است. وي استاد مذاهب و فرهنگهاي اسلامی و متخصص در روابط هندو-اسلامی است. وي به لحاظ علمی دانشیار است و دکتراي خود را از دانشکده تمدنها و زبانهاي خاور نزدیک دانشگاه هاروارد (1984م) اخذ کرده است. وي همچنین پژوهشگر پر تالیفی در مطالعات اسلامی و شیعی است که نگارش کتابهایی چون «شعر عرفانی اسماعیلیه»؛ بزرگداشت محمد (ص): تصاویر پیامبر در شعر عامیانه»؛ «فهم اسلام وجوامع مسلمان امروزین»؛ «براي عشق به خدا و پیامبرش: دین، ادبیات و هنرها در فرهنگهاي مسلمانان» و «مقدمهاي بر عرفان اسلامی: سنت صوفیان» را در کارنامه علمی خود دارد. وي همچنین سابقه همکاري با دایرة المعارف دین و دایرة المعارف اسلام را دارد و نگارش مقالات « اهل بیت پیامبر (ص) » و « علی بن ابی طالب(ع) » را برعهده داشته است.
مهمترین آثار و عناوین پژوهشی مرتبط با تشیع که در قالب کتاب و پایان نامه در دانشگاه هاروارد به انجام
رسیده به قرار زیر است:
ردیف | نام نویسنده | عنوان | سال تالیف |
۱ | Pierce, Matthew | دوازده مرد معصوم: امامان و پی ریزي شیعه | ۲۰۱۶ |
۲ | Gordon, Jennifer Thea | اطاعت از حجت: پیام سیاسی پنهان در تفاسیر شیعیان دوازده امامی | ۲۰۱۴ |
۳ | Dabashi, Hamid | تشیع: مذهب اعتراض | ۲۰۱۱ |
۴ | Weiss, Max | در سایه فرقه گرایی: شریعت، شیعه گري و پی ریزي لبنان مدرن
|
۲۰۱۰ |
۵ | Avon, Dominique;
Khatchadourian, Anaïs-Trissa; Todd, Jane Marie |
حزب الله: تاریخ حزب خدا | ۲۰۱۲ |
۶ | Jalal, Ayesha | پارتیزانهاي الله: جهاد در آسیاي جنوبی | ۲۰۰۸ |
۷ | Kepel, Gilles | جهاد: عقبه اسلام سیاسی | ۲۰۰۲ |
۸ | Rahim, Habibeh | تجلی کامل: چهره علی بن ابی طالب در شعر کلاسیک و مدرن مسلمانان
هند |
۱۹۹۰ |
۹ | Rougier, Bernard | جهاد هر روزه: ظهور اسلام ستیزه جو در میان فلسطینیان لبنان | ۲۰۰۷ |
۱۰ | van Ess, Josef | شکوفایی الهیات اسلامی | ۲۰۰۶ |
۱۱ | Litvak, Meir | علماي شیعه نجف و کربلا: (۱۹۰۴-۱۹۷۱) تحلیل اجتماعی سیاسی | ۱۹۹۱ |
۱۲ | Farhat, May | تقواي اسلامی و مشروعیت موروثی: مورد پژوهی حرم علی بن موسی
الرضا(ع) در مشهد |
۲۰۰۲ |
۱۳ | Hyder, Syed Akbar Adeel | زندگی در مرگ: کربلا در گفتمان قلمرو اردو | ۲۰۰۰ |
از جمله استادان ایرانی دانشگاه هاروارد که در حوزه هاي مرتبط با مطالعات اسلامی فعالیت داشته و در برنامه هاي
علمی و پژوهشی اسلام شناسی و شیعه پژوهی این دانشگاه به مناسبت از توان علمی آنها استفاده می شود می توان به موارد زیر اشاره کرد:
۱- دکتر افسانه نجم آبادي: نویسنده، پژوهشگر و استاد دانشگاه هاروارد در رشته مطالعات زنان، جنسیت و تاریخ با تمرکز ویژه بر مطالعات تاریخی ایران معاصر. وي نوه شیخ هادي نجم آبادي، روحانی روشنفکر و تجدد خواهی است که در جنبش مشروطه اثر آفرین بوده است. وي صاحب تالیفات متعدد به زبان فارسی و انگلیسی در حوزه مطالعات زنان و فضاي شیعی و اسلامی حاکم بر ایران است. مهم ترین تالیفات وي در این حوزه که در ایران منتشر شده است عبارتند از:
– حکایت دختران قوچان – از یاد رفتههاي انقلاب مشروطیت، انتشارات روشنگران و مطالعات زنان، .۱۳۸۱
– نهضت نسوان شرق (با همکاري غلامرضا سلامی)، نشر شیرازه، .۱۳۸۴
تالیفات متعددي از وي به زبان انگلیسی و توسط ناشرین معروف آمریکایی به چاپ رسیده است که مهم ترین آن ها
بدین قرار است:
– اصلاحات ارضی و تغییرات اجتماعی در ایران، انتشارات دانشگاه اوتا، آمریکا، ۱۹۸۷؛
– زنان سبیل دار و مردان بدون ریش: جنسیت و تشویش جنسی در مدرنیته ایرانی، انتشارات دانشگاه کالیفرنیا،
آمریکا، ۲۰۰۵.
وي به تازگی ویراستاري مجموعه مقالات »تمایلات جنسی در اسلام« را بر عهده داشته است که دانشگاه هاروارد آن را منتشر کرده است.
۲- دکتر احمد مهدوي دامغانی: نویسنده و پژوهشگر ایرانی، متخصص در ادبیات عرب، استاد پیشین دانشگاه تهران و استاد فعلی دانشگاه هاروارد است. دکتر احمد مهدوي دامغانی از سال ۱۳۶۶مقیم آمریکا و در دانشگاه هاروارد و دانشگاه پنسیلوانیا مشغول به فعالیت آموزشی است. رشتههاي تدریس او در آمریکا شامل معارف اسلامی، ادبیات عرب، متنهاي فارسی تصوف و فلسفه اسلامی بوده است. احمد مهدوي دامغانی مقالههاي متعددي در مجلههاي یغما، کلک، گلچرخ، ایراننامه، ایرانشناسی، رهآورد و گلستان به چاپ رسانده است. از مشهورترین مقالههاي او مآخذ ابیات عربی کلیله و دمنه و مآخذ ابیات عربی مرزباننامه است. از کتابهاي چاپ شده دکتر مهدوي دامغانی، علاوه بر «کشفالحقایق» نسفی، تصحیح «نسمۀالسحر بذکر من تشیع و شعر» و تألیف «شاهدخت والاتبار شهربانو والده معظمه حضرت امام علی بن الحسین السجاد علیهما السلام» است.
۳- کاترین بابایان: همکار پژوهشی و استاد مدعو دانشگاه هاروارد و استاد تاریخ و فرهنگ ایران در دانشگاه
میشیگان است. وي از جمله پدیدآورندگان کتاب «تاریخ ایران« است که در سال ۲۰۱۲ از سوي انتشارات دانشگاه
آکسفورد منتشر شده است. وي همچنین در ویراستاري کتاب «تمایلات جنسی در اسلام» با افسانه نجم آبادي همکاري
نزدیک داشته است.
۳- دکتر بهرام شیردل: فارغ التحصیل دانشگاه تورنتو کانادا و استاد معماري در دانشگاه هاوارد؛
۴- دکتر سید محسن فاطمی: استاد دانشگاه هاروارد در حوزه روانشناسی؛
۵- دکتر صبرینه اردلان: استاد دانشکده حقوق دانشگاه هاروارد.
[۱] – روحانی، محمد، مطالعات اسلام شناسی و شیعه شناسی در دانشگاه هاي ایالات متحده امریکا،در مجله شیعه شناسی، ش ۳، ص ۲۷۵