گزارش دومین نشست وبیناری «شیعه و محرم در قاره سبز»

مسجد و مرکز اسلامی امام علی (ع) کانادا
حوزه/ کودکانی که در فرهنگ و فضای غیردینی متولد و رشد کرده اند را اگر بخواهیم به آموزه های دینی آشنا کنیم باید بر روی همان نقاط مشترک فرهنگ مقصد تاکید کنیم و نسل جدید را با آموزه های اصیل قرآن که مبتنی بر حق طلبی، تربیت انسان حقیقت جو و ارزش های کلی انسانی است آشنا کرده و از بیان برخی مباحث اختلافی پرهیز کنیم.

به گزارش خبرگزاری حوزه، دومین نشست وبیناری شیعه و محرم در قاره سبز از سلسله برنامه های پاسداشت محرم در اروپا به همت بنیاد دوستی و توسعه همکاری های ایران و هلند و با همکاری موسسه البیان للتواصل و التاصیل و مرکز شیعه شناسی وین- اتریش، مرکز امام علی علیه السلام لوگانو- سوئیس وانجمن علوم وفناوری اویسین فرانسه و مرکز اسلامی بخارست- رومانی با اجرای دکتر محمدعلی مقیسه با حضور حجت الاسلام حمید حسینی مدیر مرکز اسلامی بنیاد امام علی(ع) بخارست-رومانی و عضو هیات علمی دانشگاه قرآن و حدیث و حجت الاسلام سید حسن محمدی عضو هیات علمی دانشگاه المصطفی و پژوهشگر حوزه ترکیه و اروپا برگزار شد.

مشروح این نشست در ذیل تقدیم می شود:

حجت الاسلام محمدی:

بیشترین فراوانی مسلمانان در قاره سبز مربوط به کشور ترکیه است که به سه گروه اهل سنت، علویون و شیعیان تقسیم بندی می شوند. شیعیان ساکن اروپا را از نظر زبانی و قومی می توان به هفت گروه ترکیه ای، ایرانیان، عرب ها، افاغنه، ترکمن ها، کردها و اردو زبانها تقسیم کرد؛ امکانات، مراکز فعال شیعی در بین این گروه ها و تفکرات معرفتی هر کدام از آنها در میزان آشنایی جوامع غیر شیعی با محرم و مکتب اهل بیت(ع) تاثیر مستقیم دارد. همچنین این مساله را نباید از نظر دور داشت که تا چه میزان گروه های شیعی بار معرفتی جریان سازی را در برگزاری برنامه ها و آیین های مذهبی در نظر دارند.گاهی برخی از این موسسات و گروه های شیعی شعائر دینی را با نگاه صرف به تعظیم این امور برگزار می کنند اما برخی از شیعیان نیز آیین های دینی را با نگاه جریان سازی و تاثیرگذاری در جوامع غیر مسلم و معرفی مکتب شیعی برگزار می کنند که هر کدام تاثیرات خاص خود را دارند.

بسیار از محققان معتقدند وقتی یک برنامه دینی و آیینی در جوامع اروپایی توسط افرادی که بدنبال جریان سازی هستند برگزار می شود به دنبال آن سوالات زیادی در بین مردم غیرمسلم درباره فلسفه بزرگداشت شعائر دینی، عقاید و باورهای پیروان مکتب اهلبیت(ع) بوجود می آید. اولین و مهمترین وجه تاثیرگذاری در کشورهای غیرمسلمان حضور میدانی شیعیان در مراکز تجمع، نهادهای علمی و سایر موسسات اسلامی و شیعی است.

دومین وجه تاثیرگذاری شیعیان در جوامع اروپایی به ویژه در شرایط کرونایی میزان فعالیت و حضور آنها در فضای رسانه ای غرب است. فعالیت موسسات و مراکز اسلامی نیز تاثیر بسزایی در معرفی و باورهای دینی شیعیان در جوامع غیرمسلم دارد و امروزه در افرادی وجود دارند که بشدت بر روی اسامی، اجتماعات دینی، موسسات و مراکز حساس هستند و آنها بدنبال این هستند که بدانند شالوده این مراسمات و مراکز از کجا ناشی شده و به دنبال چه چیزی هستند.

در وهله اول اگر آسیب ها را به درستی آنالیز نکنیم و چارچوب فرصت ها را به خوبی نشناسیم نمی توانیم نتایج مطلوب و مورد انتظاری را در کشورهای غیر اسلامی بدست بیاوریم؛ هم اکنون برخی از فعالیت های موسسات و گروهای شیعی در قاره سبز به دلیل عدم شناخت درست از آسیب ها و فرصت ها ابتر باقی می ماند و به سرانجام مطلوبی نمی رسد و فرصت تاثیرگذاری عملا از دست می رود. شناخت صحیح از آسیب ها و فرصت ها در حکم نیرو و عامل محرک رسیدن به اهداف مورد انتظار برای معرفی اسلام ناب است به همین مناسبت هر کدام از رسانه ها و موسسات شیعی نتایج مفیدی از خود بر جای بگذارد یا اینکه مضر و خطرآفرین باشد.
مساله مهم این است که پیروان مکتب اهلبیت بدانند همگرایی شیعیان مربوط به زبان، کشور یا قومیت نیست؛ مشترکات اصلی شیعیان درون مذهبی و معارف مکتب اهل بیت است و باید بر روی این مباحث تاکید شود. علاوه بر این شیعیان با سایر مذاهب اسلامی نیز اشتراکات درون دینی دارند و با ادیان الهی نیز در مسائلی مانند توحید، معاد، نبوت وغیره وجه اشتراک دارند و این قبیل مباحث باید ملاک عمل فعالیت شیعیان در قاره سبز برای شکل دهی به همگرایی انسانی که منطبق با معارف قرآنی و اهلبیت است، باشد.

اگر شعائر دینی از جنبه ناسیونالیستی خود خارج و رویکرد انسانی به آنها داده شود، تاثیربسزایی در کشورهای غیراسلامی خواهد داشت. مباحثی چون حقوق، برادری، برابری، انسان دوستی، نوع دوستی، انسانیت و غیره مسائل جهانشمول است و مختص تمام جوامع بشری است و می تواند بر روی این مسائل تاکید بیشتری برای فعالیت در کشورهای غیر اسلامی داشت.

به عنوان مثال: جوامع غربی بر روی مساله حقوق تاکید و توجه بسیار شدیدی دارند و در این بین اگر قرار است مراسم یا آیینی در یک کشور یا شهر اروپایی ترتیب یابد باید برنامه ریزی و اجرا به نحوی باشد که به حقوق شهروندی هیچ یک از مردم آن سرزمین تعدی نشود تا از رهگذر آن شیعیان متهم به بی انضباطی و بی اخلاقی نشوند. باید از زیبایی های دین و مذهب برای معرفی در بین غیرمسلمانان فرصت سازی کنیم و از هر گونه مباحثی مانند قمه زنی، افراط در عزاداری ، بی نظمی وغیره که موجب وهن و بدعت در دین و عامل فرصت سوزی است، پرهیز شود.

دین متشکل از مجموعه ای از باورها و اعمال است که در بین تمام ادیان مشترک است. در جامعه اروپایی اگر بخواهیم هم انسان دین داری باشیم و هم با افرادی که پیرو ادیان دیگر هستند ارتباط مسالمت آمیزی داشته باشیم و صلح جویانه و خیرخواهانه در کنار یک دیگر زندگی کنیم؛ فقط یک راه دارد و آن اینکه اول خودمان را به درستی بسازیم و به باورهایمان اعتقاد قلبی پیدا کنیم و بعد از آن با دیگران در زمینه مواجهه با دین، تبلیغ دین، ارتباطات، کنش ها و واکنش ها وارد معاملات و مراودات اجتماعی شویم. برای مواجهه با جامعه غربی دو عامل بسیار مهم باید در مبلغان جمع شده باشد نکته اول مساله تقوا و مقوله دوم علم و سواد لازم برای چنین مواجهه ای است. یک مبلغ اگر آشنا به مبانی انسان شناسی،جامعه شناسی،صلح، برابری، حقوق و سایر ارزشهای انسان غربی نباشد هر مقدار نیز انسان باتقوایی باشد نمی تواند در چنین کشورهایی تاثیرگذاری ماندگاری از خود برجای بگذارد.

به عنوان مثال: بارها بنده مشاهده کرده ام که علویون ساکن کشور آلمان که وجه اشتراک آنها با شیعیان، محبت و اعتقاد به اهلبیت(ع) است وقتی رفتار و منش اهل بیتی از مبلغان و شیعیان ملاحظه می کنند شیفته منش ما می شوند و از رهگذر همین اخلاق و سلوک شایسته تمام خواسته های تبلیغی محقق می شود. بهترین روش برای موفقیت مبلغان در سرزمین های غربی شناخت آنها از معیارهای مشترک مانند پرداختن به فطرت، خداجویی، وجدان، برابری، آزادگی وغیره است که انسان غربی را به خوبی به حرکت در می آورد.

در وهله اول اگر والدین مقید به مسائل دینی باشند در تربیت دینی فرزندان تاثیر بسیار زیادی دارد. همچنین باید تلاش کنیم برای فرزندانمان در غرب الگویی از فردی که اخلاق و اعمالش متناسب با باورهای دینی است را الگوسازی کنیم تا آنها بدون حضور، نظارت و تحمیل والدین نیز قدرت تشخیص داشته باشند.یکی از مشکلات امروز جوامع غیراسلامی این است که بین مسلمانان نسل های قدیم با جوانان امروزی شکاف ایجاد شده و باید فکری به این مساله شود و شکاف های ایجاد شده از بین برود.
مسلمانان ساکن کشورهای اروپایی برای حفظ باورهای دینی و جلوگیری از افتادن در دام انحرافات و منجلاب های موجود در کشورهای غیردینی باید سعی کنند تا ارتباط خود را با موسسات و مراکز دینی بصورت مستمر حفظ کنند و در طول هفته ساعاتی را برای حضور در چنین مراکزی اختصاص دهند.

در ادامه این نشست حجت الاسلام حمید حسینی مدیر مرکز اسلامی بنیاد امام علی(ع) بخارست-رومانی و عضو هیات علمی دانشگاه قرآن و حدیث سخنانی ایراد کرد که به شرح زیر است:

یک نکته مهم که باید همیشه در ذهن ما باشد این است که آشنایی دیگران از عقاید و باورهای ما لزوما از دریچه فکر ما نیست و یک بخشی از آشنایی اروپائیان از مکتب اهلبیت توسط دشمنان، معاندان و ستیزه جویان به وجود آمده است. بزرگداشت حادثه ای مانند محرم در کنار تاثیرمثبتی که دارد می تواند به دلیل تفاوت های فرهنگی بازتاب های دیگری نیز در جوامع غربی به وجود بیاورد که در این بین دشمنان با برجسته سازی برخی رفتارهای نامناسب مانند قمه زنی تلاش می کنند شناخت اروپائیان از شیعیان را به این مسائل خشن و فرصت سوزی گره بزنند. موسسات و مراکز دینی شیعی اروپایی در کنار دعوت از نخبگان، اهالی فرهنگ و اصحاب رسانه به آیین های دینی و معرفی باورهای دینی شیعیان باید مراقب نوع برداشت و بازتاب این مراسمات در رسانه های غربی نیز باشند.

قرآن کریم در این خصوص بهترین سبک و شکل رابطه را تبیین و مشخص نموده که همان تاکید بر نقاط مشترک انسانی است. ما اگر بخواهیم هر ارتباط، معرفی و تعاملی با دیگران داشته باشیم باید به جنبه های عمومی و غیرقابل انکار که در بین تمام انسانها مشترک و محترم است و در آموزه های دینی و معارف اهلبیت همچون جلوگیری از جنگ، آزادگی، ادای حق، ایستادگی در برابر ظلم و- تاکید شده، پافشاری کنیم.
در کنار پافشاری بر نقاط مشترک انسانی باید از ورود به نقاط و مباحث اختلاف انگیز در کشورهای چند فرهنگی و چند دینی خودداری و پرهیز شود. اصرار بر مباحث اختلافی، شیعیان را با سایر ادیان و مذاهب اسلامی دچار چالش خواهد کرد.
همچنین باید به اقتضائات کشورهای اروپایی، تمدن غربی، فناوری و نوع نگاه انسان اروپایی به جهان و فرهنگ نیز در برگزاری آیین های دینی توجه شود؛ تا زمانی که از دریچه دید آنها به مسائل نگاه نکنیم نمی توانیم انتظار تاثیرگذاری از فعالیت های فرهنگی مشابه آن چیزی که در ایران یا کشورهای عربی انجام می گیرد؛ داشته باشیم. در کنار این همیشه انسان های با فطرت پاک و حق طلبی در کشورهای غیر اسلامی هستند که صرف برپایی مجالس امام حسین(ع) آنها را به سمت معنویت و ارزش های عاشورا می کشاند.

اگر تعریف و تبلیغ ما از دین تعریفی مبتنی بر فطرت و وجدان انسانی باشد می تواند در سرزمین های غربی مثمر ثمر شود. اگر دین را بر اساس فطرت الهی تبلیغ کنیم نیازی به هزینه زیادی برای انجام امور تبلیغی نیست و موسسات و مبلغان فقط باید موانع موجود را از برابر انسان غربی بردارند. باید قبول کنیم تعریف از دین گاها متفاوت است و برخی تعاریفی که از دین می شود علاوه بر اینکه فاقد هرگونه جاذبه ای است بلکه به عامل بازدارنده ای نیز به ویژه در کشورهای غیر دینی تبدیل می شود.
امروزه بسیاری از محدودیت ها و نگاه های منفی که در اروپا نسبت به مسلمانان به وجود آمده بخاطر تعریف نادرستی است که از دین ارائه شده و مخاطب اروپایی تصور می کند که عقاید اسلامی در برابر اصل آزادگی و سایر ویژگی های اصیل انسانی قرار دارد و او از باب مسوولیت اجتماعی و انسانی خود حامی ایجاد محدودیت برای فعالیت و تبلیغ باورهای مسلمانان می شود و تلاش می کند مانع گسترش اسلام شود. تعریف از دین اگر نتواند جوانان ایرانی را قانع و توجیه کند مطمئنا اثری در جوانان اروپایی نیز نخواهد داشت.
رسانه و شبکه های اجتماعی در معرفی و تبلیغ دین اثر ویژه ای دارند اما باید بدانیم در صورتی که در این فضاها نیز بخواهیم محتوایی را تولید کنیم که به دل و جان مخاطب رسوخ نکرده و صدای فطرت و وجدان نوع بشر نباشد و تصویری از همان تعاریف نادرست از دین را ارائه دهد، به ضد تبلیغ خود تبدیل می شود و اگر کسی هم بر مبنای این مباحث علاقه مند به دین شود نمی تواند به اهداف عالیه دین نائل شود و احتمالا بار دیگر خروجی های مانند داعش و گروهک های تکفیری تکرار خواهد شد. واقعیت این است که ما اگر با اخلاق و منش مان نتوانیم دیگران را جذب خودمان کنیم هرگز نخواهیم توانست آنها را با گفتار و بیان مان به سمت خودمان بکشانیم.
کودکانی که در فرهنگ و فضای غیردینی متولد و رشد کرده اند را اگر بخواهیم به آموزه های دینی آشنا کنیم باید بر روی همان نقاط مشترک فرهنگ مقصد تاکید کنیم و نسل جدید را با آموزه های اصیل قرآن که مبتنی بر حق طلبی، تربیت انسان حقیقت جو و ارزش های کلی انسانی است آشنا کرده و از بیان برخی مباحث اختلافی پرهیز کنیم و تلاش شود انسان حق طلب را در برابر نسل جدید مسلمانان به عنوان یک ارزش الهی و انسانی نهادینه کنیم. به هر میزان که کودکان با قرآن آشنا شوند می توانند راه را از بیراهه در غرب تشخیص داده و بقیه مسیر را بدون اینکه تحمیلی از جانب دیگران باشد؛ سپری کنند.
حضور مسلمانان در کشورهای غیراسلامی نیازمند برخی لوازمی(خودسازی، مطالعه وغیره) است تا نسبت به عقاید و باورهای خودمان در جوامع اروپایی بی تفاوت نشوند، چرا که دینداری در چنین سرزمین های در مقایسه با سرزمین های اسلامی دشوارتر است.