عصر امام صادق علیه‌السلام، عصر بی‌بدیل تشیع

نشست علمی «تحول کلامی عصر امام صادق علیه‌السلام» روز سه‌شنبه، بیست و هفتم اردیبهشت 1401، ساعت 18:00 به همت گروه «معارف اهل‌البیت» پژوهشگاه «علوم و معارف اسلامی خاتم‌النبیین» در سالن اجتماعات مدرسه باقرالعلوم علیه‌السلام برگزار شد.

در ابتدا، دبیر علمی نشست، حجت‌الاسلام و المسلمین سیدحسن سبزواری، مدیر گروه علمی معارف اهل‌البیت علیه‌السلام با ارائه مطالبی کلی از عصر امام صادق علیه‌السلام، فضای آن دوره را برای مخاطبین متجسم ساخته و به طور کلی اهمیت مسئله مورد بحث را تبیین نمودند.

در راستای تبیین مسئله، کلیپی با سخنرانی ارزشمند مرجع عالیقدر، حضرت آیت‌الله العظمی وحید خراسانی مدظله‌ العالی ارائه شد. سپس، جلسه با سخنرانی و ارائه حجت‌الاسلام و المسلمین دکتر محمدتقی سبحانی، مدیر انجمن کلام اسلامی حوزه علمیه قم ادامه یافت.

ایشان، ضمن متفاوت برشمردن دوره امام صادق علیه‌السلام نسبت به دوران سایر ائمه اطهار علیهم‌السلام، دو عنوان شیعه‌ی «علوی» و «جعفری» را ذکر نموده و انتساب لفظ «جعفری» به شیعیان در زمان خود حضرت را به عنوان نقطه عطف حیات معنوی و معرفتی 250 ساله اهل‌بیت علیهم‌السلام دانستند که حاکی از پایه‌گذاری نظام معارفی و اصولی مکتب شیعه توسط آن حضرت بود.

حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر سبحانی همچنین دو تفاوت عمده در این عصر نسبت به اعصار قبل و بعد از حضرت را چنین تشریح نمودند:

ـ حجم معارف منتشر شده از امام صادق علیه السلام، چندین برابر معارف تبیین شده توسط اهل‌بیت علیهم‌السلام تا زمان ایشان است.

ـ پس از آن حضرت، اصل نوین و معرفت جدیدی در معارف اهل‌بیت علیهم‌السلام دیده نمی‌شود و ائمه‌ی بعد از ایشان، به تبیین، گسترش، بیان جزییات و دفاع از مکتب جعفری در برابر عقاید و نحله‌های انحرافی پرداخته و خاطر نشان کردند اصلی از اصول تشیع، حتی فرعی از فروع اعتقادی شیعه از نگاه آن حضرت مخفی نمانده تا نیازمند تبیین از سوی ائمه‌ی پس از ایشان باشد.

آنچه از کلام استاد استنباط می‌شود اهمیت نقش و حضور هوشمندانه امام صادق علیه‌السلام در آن زمان بود که منجر به تحول عظیم کلامی شد؛ تحولی که تا به امروز، مرهون تعالیم و آموزه‌های ایشان است.

ایشان در انتهای سخنان خود متذکر شدند: «در عصری قرار داریم که حاجت به مسائل اعتقادی، معرفتی و نظری کتاب و سنت، بیشتر از هر زمان دیگری احساس می‌شود و امیدواریم اساتید و محققان، بخشی عمده از سرمایه عمر و علمی خودشان را صرف آموختن، تبیین و ترویج معارف اهل‌بیت علیهم‌السلام نمایند.»

پس از ارائه‌ی بحث، استاد ارجمند به پاسخگویی سوالات حضار پرداختند و طی پاسخگویی این نکته را مجدداً خاطرنشان کردند که اقتضای شرایط آن دوره و حضور هوشمندانه حضرت بود که منجر به چنین تحولی شد.

در پایان جلسه، کلیپی پژوهشی با عنوان «وجود مقدس امام صادق علیه‌السلام و نمادهای شیعه» ارائه شد که حاصل زحمات جناب آقای محمدحسین افراخته، دانشجوی دکتری رشته تاریخ اسلام دانشگاه تهران بود.