کلام شیعه در پژوهش‌های غربی (دوره دو جلدی)
در این کتاب تلاش شده است تا با استناد و تحلیل اسناد و شواهد، اصالت و ریشه دار بودن اندیشه و تفکر سید مرتضی به اثبات برسد و در حد امکان ریشه اندیشه‌های کلامی سید مرتضی از درون منظومه شیعی امامی بازیابی شود. در این پژوهش بیشتر ابواب کلامی از توحید تا معاد، به شکل مقایسه‌ای میان افکار کلامی سیدمرتضی و معتزله، مخصوصاً معتزله بصره، مورد بحث قرار گرفته است.
با نگاهی به نگاشته‌ها و تحقیقات انجام‌شده توسط شیعه پژوهان و اسلام شناسان غربی نشان می‌دهد که حجم وسیعی از پروژه‌های علمی، به هویت فکری و معرفتی شیعه اختصاص یافته است. انجام پژوهش‌های فراگیر و نگارش صدها مقاله و کتاب در موضوعات مختلف مرتبط با شیعه، برگزاری همایش‌ها و نشست‌های تخصصی با موضوع تاریخ، عقاید و آموزه‌های تشیع و نیز هدایت پایان‌نامه‌ها و برنامه‌ریزی فرصت‌های مطالعاتی ویژه در حوزه شیعه، بخشی از فعالیت‌های صورت گرفته در چند دهه گذشته است. این آثار در گذشته بیشتر توسط خود غربیان نوشته می‌شد، اما امروزه نوشته‌هایی با زاویه نگاه یا روش همسو با آثار غربیان، توسط پژوهشگرانی با ریشهٔ اسلامی و شیعی نگاشته می‌شود.
در همین راستا گروه مطالعات تطبیقی و استشراق پژوهشکده کلام اهل بیت علیهم‌السلام با خوانش یا ترجمه آثار شیعه پژوهان غربی، دست به نقد روشی و محتوایی پژوهش‌های آنان اقدام کرده و بر پایه مسلّمات تاریخی و منابع معرفتی اصیل و کهن شیعه، اشتباهات و نتایج نادرست احتمالی آثار مستشرقان را ارائه می‌دهند.
اثر حاضر اولین مرحله تحقیقات پژوهشگران گروه مطالعات تطبیقی و استشراق است که در قالب ترجمه و نقد مقالاتی از مجموعه «Shi’ism» انجام پذیرفته است. این مجموعه دایره المعارفی چهار جلدی در حوزه مطالعات شیعی است که در سال ۲۰۰۸ میلادی توسط انتشارات راتلج به چاپ رسیده است. این مجموعه مقالات در بخش‌های پیدایش و سیر تحول تشیع، کلام و فلسفه، فقه، مراسمات و آیین‌ها و دولت و حکومت توسط محققان معاصر غربی در حوزه شیعه‌شناسی نوشته‌شده است. در انجام این پروژه، مقالاتی انتخاب شد که دارای موضوعات کلامی و یا تاریخ اندیشه بودند. در ابتدا این مقالات توسط پژوهشگران گروه ترجمه شد و سپس نقد آن‌ها بر پایه منابع تاریخی و قرآن و روایات صورت گرفت و تا اندازه‌ای به نقاط ضعف و یا قوت هر یک اشاره گردید.
در انجام این پروژه، هفت مقاله انتخاب شد که دارای موضوعات کلامی و یا تاریخ اندیشه بودند. ترتیب چینش مقالات می‌توانست بر اساس تقدم و تأخر آن‌ها در مجموعه Shi’ism باشد؛ اما ازآنجاکه ارجاع خاصی در آن‌ها به مقالات پیش از خود وجود ندارد و همچنین ناظر به دیگری نیز نوشته نشده‌اند، تصمیم بر آن شد که ترتیب موضوعی مبنای چینش مقالات قرار گیرد.
دفتر دوم، بیشتر به مقالاتی اختصاص دارد که به‌صورت مستقیم به بعضی از آموزه‌های مکتب تشیع ورود کرده و جنبه‌های مختلف آن را مورد بررسی قرار می‌دهد. البته این دسته از مقالات به روند تنسیق این تعالیم در درون شیعه نیز می‌پردازند، اما تمرکز اصلی بر بیان آموزه و جوانب آن است. این دفتر چهار مقاله را در خود جای داده است:
اشمیتکه در مقاله «علامه حلّی و کلام شیعی- معتزلی» با بررسی اجمالی کلام امامیه و مکاتب شکل‌گرفته در درون آن تا زمان علامه حلی، نظریات مطرح هر مکتب را مطرح و میزان تأثیرپذیری از تفکرات دیگر چون اهل حدیث و معتزله را متذکر می‌شود. در ادامه، او نظریات کلامی حلّی را بیان کرده و رابطه‌ای میان آن‌ها و دیدگاه‌های کلامی معتزله و به خصوص ابوالحسین بصری برقرار کرده و در انتها فهرست الفبایی آثار علامه حلّی را ذکر می‌کند.
در مقاله «پیامبران و اجداد در احادیث نخستین شیعه» نیز با مسئله جانشینی و انتقال آن به امام علی ۷ از طریق وراثت و وصایت بر اساس دیدگاه شیعه روبه‌رو هستیم. روبین در این مقاله سعی دارد با مبنا قرار دادن اصل مؤاخات، حلول نور محمدی و وصیت همگانی در مسئله جانشینی، نگاه شیعی انتقال ولایت از پیامبر به امام علی ۷ را توضیح دهد. همچنین او با برقراری تناظر میان تعالیم شیعه در مسئله جانشینی با عقاید یهودی-مسیحی، شیعه را اولین گروهی می‌داند که چنین تعالیمی را وارد دنیای اسلام کردند.
«مراسم عزاداری رایج شیعی» از پیتر چلکوفسکی اما به توضیح مراسم‌های عزاداری شیعه در مناطق مختلف ازجمله ایران، عراق و دیگر کشورهای عرب، شبه‌قاره هند، قفقاز و آناتولی و حتی منطقه کارائیب، نماد پژوهی و معناشناسی هر یک می‌پردازد. چلکوفسکی با توضیح شکل‌های مختلف عزاداری مانند نوحه‌خوانی، سینه‌زنی، زنجیرزنی، قمه‌زنی، شمایل برداری و…تلاش می‌کند بر اساس نگاه خود معناشناسی هر یک را بررسی کند و بیان نماید که هر یک نماد چه چیزی است.
آخرین مقاله این دفتر به «آموزه تقیه در شیعه» اختصاص دارد و توسط شیعه پژوه معرف اسرائیلی، اتان کلبرگ نوشته‌شده است. او با تقسیم آموزه تقیه به تقیه احتیاطی و تقیه غیر احتیاطی و بیان شاهد مثال‌هایی از شکل‌های مختلف آن در احادیث مکتب تشیع، دست به تبیین این نظریه و جوانب آن از نگاه شیعه می‌زند.
با توجه به این رویکرد، پژوهش حاضر در دو مجلد و به قرار ذیل می‌باشد:
جلد اول:
۱. مکتب تشیع در دوران بنی امیه
۲. نقدی بر دیدگاه شیعه شناسی مونتگمری وات
۳. مکتب تشیع در دوران مغول
۴. بررسی انتقادی دیدگاه میشل مازاوی در تاریخ تشیع
۵. بحران امامت و شکل‌گیری نهاد غیبت در مکتب تشیع دوازده امامی؛ دیدگاهی اجتماعی – تاریخی
۶. چالش‌های تاریخی موضوع امامت و نهاد غیبت؛ نقد و بررسی
جلد دوم
۷. علامه حلی و کلام شیعی- معتزلی
۸. نقد انگاره تأثیرپذیری علامه حلی از ابوالحسین بصری
۹. پیامبران و اجداد در احادیث نخستین شیعه
۱۰. اوری روبین و نظریه امامت موروثی شیعه در بوته سنجش
۱۱. مراسم عزاداری رایج شیعه
۱۲. نقد انگاره چلکوفسکی در عزاداری شیعه
مشخصات كتاب:
گروه‌ها : گروه فقه و حقوق
نویسنده (ها) : سیدرضا قائمی، محمدرضا امین
ناشر : مؤسسه علمی فرهنگی دارالحدیث
دسته کتاب : آثار اعضای هیأت‌علمی
تاریخ انتشار : دی ۱۳۹۹
شابک : ۰ -۹۶ -۲۰۷۰ -۶۲۲- ۹۷۸
تاریخ اولین نوبت انتشار : ۱۳۹۹
آخرین نوبت چاپ : ۱
نسخه الکترونیکی : ندارد
تعداد صفحات : ۵۳۰
مرحله تولید : چاپ شده
ثبت دیدگاه شما