هانری کربن برای ایرانیان و مطالعات شیعی اهمیت دارد

هانری کربن برای ما ایرانیان و مطالعات شیعی اهمیت دارد، پیش از کربن بیشتر دپارتمان اسلام‌شناسی در غرب در اختیار کشورهای اهل سنت بود و مطالعات اسلام شناسی با سبقه و رویکرد اهل سنت در جریان بود.

---

به گزارش خبرنگار ردنا، مهدی لک زایی در نشست علمی «نقد روش پدیدارشناسانه هانری کربن در مطالعات شیعی» که به صورت مجازی به همت دانشکده شیعه شناسی دانشگاه اديان و مذاهب پخش شد، با بیان اینکه وین و محفل اورانوس دو حلقه اساسی در تاریخ اندیشه بشری است، اظهار کرد: حلقه وین انجمنی متشکل از گروهی از فیلسوفان و دانشمندان از جمله رودلف کارنپ، هربرت فایگل، گودل، فردریش وایزمن و بعدها کارل همپل و آیر به رهبری موریتس شلیک در دهه ۱۹۲۰ در وین تأسیس شد.

وی عنوان کرد: پوزیتیویسم منطقی فرآورده این حلقه بود که در آن برداشت خاصی از گفتمان علمی به عنوان هنجار و معیار همه زبان‌ها حاکم بود. طبق اصل معروف تحقیق پذیری فقط گزاره‌های تجربی که به وسیله تجربه حسی، تحقیق پذیر هستند، معنا دارند.

عضو هیئت علمی دانشگاه اديان و مذاهب با بیان اینکه در پرتو اصل تحقیق پذیری، اغلب عبارات و گزاره‌های موجود در فلسفه، از جمله گزاره‌های متداول در متافیزیک، اخلاق فاقد معنا تلقی می‌شدند، بیان داشت: از آنجا که این گزاره‌ها تجربی نبودند در مورد صدق و کذبشان هم نمی‌شد هیچگونه داوری خاصی کرد. در نوشته‌ای اصحاب حلقه وین، گفتگوی علمی قرار و قاعده اصلی همه قضایا تلقی شد.

وی افزود: آیر از جمله مطرح‌ترین فیلسوفان پوزیتیویست در کتاب خود زبان، حقیقت و منطق گزاره‌های دینی را جزئی از گزاره‌های مابعدالطبیعی و در نتیجه بی‌معنا به شمار می‌آورد.

لک زایی تصریح کرد: لودویگ وینگنشتاین با کتاب رساله منطقی ۔ فلسفی کوشید تا حدود زبان معنادار را مشخص کند و نشان دهد چه چیزی را می‌توان و یا نمی‌توان بر زبان آورد. همه گزاره‌هایی که جهان را تصویر می‌کنند به عبارت دیگر، همه گزاره‌هایی که چیزی معنادار می‌گویند یا می‌توانند کاشف از واقعیت باشند، به علوم طبیعی و تجربی تعلق دارند. او و پوزیتیویست‌های منطقی حلقه وین در این مساله با هم یک صدا بودند.

وی با بیان اینکه اصحاب حلقه وین گفت‌وگوی علمی را برای همه قضایا مدنظر داشتند، تصریح کرد: گزاره‌های دینی را باید جزئی از گزاره‌های ماوراءالطبیعی تلقی کرد و بی‌معنا هستند. گزاره‌های علمی نمونه گزاره‌های معنادار تلقی می‌شوند یعنی به عبارت دیگر با این آرا تمام گزاره‌های دینی و الهیات گزاره‌های غیر علمی تشخیص داده شده و در نتیجه این گزاره‌های چیز معنادار را ارائه نمی‌دهد و گزاره‌هایی بی‌معنا هستند و در مورد صدق و کذب آن‌ها نمی‌توانیم چیزی بیان کنیم.

عضو هیئت علمی دانشگاه اديان و مذاهب خاطرنشان کرد: بر اساس دیدگاه اگوستون و پیروانش می‌توان تاریخ بشر را به رشته‌ای از علوم تبدیل کرد و درصدد روش واحد برای کل معرفت بشری برآمده بود.

وی افزود: حلقه ارانوس یک دهه پس از حلقه وین تأسیس شد و در سال ۱۹۳۳ این حلقه را تأسیس کردند و وارث ثروت زیادی شده بود. توجه اعضای محفل ارانوس معطوف اسطوره، سمبل، نماد و تمثیل و موضوعاتی مانند کیمیاگری، الهیات و … است.

لک زایی تصریح کرد: اورانوس به اموری پرداخت که در مغرب زمین توجه جدی در تحقیقات علمی نشده بود و اورانوس رویکرد جدیدی به مطالعه دين اتخاذ کرد که با حلقه وین متفاوت بود.

وی با بیان اینکه مطالعات تطبیقی یکی از اصطلاحاتی است که از آیین حلقه بیرون آمده بود، تصریح کرد: نام بسیاری از اعضای این حلقه با مطالعات تطبیقی گره خورده و اورانوس درصدد بود که بین فرهنگ شرق و غرب پلی بزند تا دوستی و گفت‌وگو بشردوستی سیاره‌ای را در این کره خاکی تأسیس و مطالعات تطبیقی از اهمیت مرزهای سیاسی و فکری در حیات آدمیان کم کند و بین جریان‌های جدا از یکدیگر پل می‌زند.

عضو هیئت علمی دانشگاه اديان و مذاهب عنوان کرد: از دستاوردهای لویی ماسینیون این بود که با صحبت‌های او پاپ ترغیب شد که تصمیم بزرگ را اخذ کند و هویت اسلام را به رسمیت بشناسد و واتیکان فرمان داد که با کشورهای اسلامی روابط دیپلماتیک برقرار شود.

وی با بیان اینکه هانری کربن برای ما ایرانیان و مطالعات شیعی اهمیت دارد، بیان داشت: پیش از کربن بیشتر دپارتمان اسلام‌شناسی در غرب در اختیار کشورهای اهل سنت بود و مطالعات اسلام شناسی با سبقه و رویکرد اهل سنت در جریان بود.

لک زایی خاطرنشان کرد: کربن بخشی از عمر خود را صرف مطالعه عرفان و تصوف اسلامی کرد و کربن گرد و غبار تاریخ را زدود و به مطالعات شیعی زمانی پرداخت که با علامه طباطبایی آشنا شد و زمانی که شهید مطهری در دانشگاه الهیات تهران مشغول تدریس بودند بین آن‌ها دوستی ایجاد شد.

وی خاطرنشان کرد: حدیث و روایت پایه و اساس است و بذرهای عرفان شیعی باید در این مجموعه‌ها جست‌وجو شود که بخش زیادی از آن‌ها از سوی علمای اخباری از بین رفته و افرادی در آخرالزمان احادیثی از این متون روایی شیعی استخراج کرده‌اند و ائمه معصومان (عليهم السلام) را تا جایگاه الوهیت بالا بردند.

عضو هیئت علمی دانشگاه اديان و مذاهب با بیان اینکه امام خمینی (ره) بزرگ‌ترین عارف شیعی است که تعلق خاطر به ابن عربی دارد، تصریح کرد: در بررسی که از آثار امام خمینی (ره) صورت می‌گیرد به خوبی مشاهده می‌شود که چه تعلق خاطری به ابن عربی و مکتب او دارد.

وی خاطرنشان کرد: کربن از تصوف ایرانی اسلامی و تشیع اسلام شیعی مجذوب سویه‌های باطنی شد و از زمینه‌های سیاسی و انقلابی تشیع کامل غفلت و سویه‌های فکری و عقلانی را فراموش کرد.

لک زایی با اشاره به تمایز پدیدارشناسی هانری کربن با دیگر پدیدارشناسان عنوان کرد: کربن به حوزه پدیدارشناسی کلاسیک تعلق دارد و از نظر او پدیدارشناسی کشف المحجوب و ذات‌گرایی در پدیدارشناسی کربن نهفته است و خطایی است که مرتکب می‌شوند.

وی با بیان اینکه پدیدارشناس دين باید همه ساحات دين را در نظر بگیرد و هر گونه احمال در این کار آسیب جدی به روش او می‌زند، عنوان کرد: باید در نظر داشت یکی از پیش شرط‌های پدیدارشناسی رجوع به تاریخ است و بحث‌ها باید در تاریخ باشند در حالی که کربن اعتنایی به تاریخ ندارد.