عوامل موثر بر شکل‌گیری و گسترش تسنن دوازده امامی و تاثیر متقابل آن با تشیع در قرن نهم هجری
هدف از پژوهش حاضر بررسی عوامل موثر بر شکل‌گیری تسنن دوازده امامی در قرن نهم هجری و تاثیرات متقابل آن در برابر تشیع می‌باشد. تلاش نگارندگان بر آن است تا به این پرسش جواب داده شود که چه عواملی در شکل-گیری اولیه و توسعه تسنن دوازده امامی در این قرن موثر بوده است؟ و تسنن دوازده امامی و تشیع چه تاثیرات متقابلی بر یکدیگر داشته‌اند؟ یافته‌های این پژوهش که به صورت توصیفی- تحلیلی صورت‌گرفته، حاکی از این است که برچیده‌شدن حلافت عباسی به عنوان قدرتمندترین نهاد دینی اهل تسنن، سبب شد تاسایر گروه‌های مذهبی بویژه شیعیان مجال فعالیت در فضای خاص سیاسی آن دوران را یافته و به تدریج بر تعداد پیروانشان افزوده‌شود. در کنار این امر فراگیر‌شدن نهضتهای صوفی درایران با توجه به تسامح مذهبی تیموریان، نوعی خاص از تفکر جدید را وجود آورد که سعی داشت تا ضمن پایبندی به اصول مذهب تسنن، توجه ویژهای به امامان شیعه (ع) داشته و روند متعادلی در همزیستی تسنن و تشیع در ایران بوجود‌آورد که تحت عنوان تسنن دوازده امامی شناخته می‌شود. در این بین تصوف به عنوان حلقه واسط جریانی شد که حاصل آن گذر مذهبی ایران از تسنن محض به تشیع در حدفاصل قرون هفتم تا نهم هجری بود.
نویسندگان
1 استادیاردانشگاه آزاد اسلامی واحد نجف آباد- دانشکده علوم انسانی
2 دانشجوی دکتری رشته تاریخ ایران اسلامی دانشگاه آزاد اسلامی واحد نجف آباد
تازه های تحقیق
نتیجه
با سقوط دولت بنی‌عباس در اثر هجوم مغولان و فضای مذهبی به وجود آمده در اثر فروپاشی مهمترین رکن حمایتی مذهب تسنن در جهان اسلام، فرصت مناسبی برای ابراز عقاید و گسترش فعالیتهای نحلههای فکری مختلف به وجود آمد. این موضوع با توجه به تسامح مذهبی در دوره حکومت ایلخانان و سپس تیموریان شدت یافت؛ به گونهای که در این دوره شاهد بروز نحلههای فکری بسیاری به ویژه در مسلک اهل تصوف هستیم. رشد صوفی‌گری در این زمان و نزدیکی آن با تشیع، از جمله رویدادهای مهم مذهبی قرن نهم هجری است. در جریان تأثیرگذاری تصوف بر تشیع، اندک‌اندک مبانی نظری تصوف به مجموعه معارف شیعه افزوده گردید. تصوف در سده‌های هشتم و نهم هجری، حلقه ارتباط تسنن و تشیع شد و به پیدایش تشیع معتدل و تسنن متشیع انجامید. با فراگیر شدن نهضتهای صوفی در ایران و توجه به تسامح مذهبی تیموریان، نوعی خاص از تفکر جدید به وجود آمد که سعی داشت تا ضمن پایبندی به اصول مذهب تسنن، توجه ویژهای به امامان شیعه داشته و روند متعادلی در همزیستی تسنن و تشیع در ایران به وجود آورد. اختلاط تصوف و تشیع با توجه به این موضوع که بیش‌تر رهبران صوفی این زمان از جمله علویان به شمار میرفتند، باعث شد تا نوعی جمعبندی میان عقاید اهل‌سنت و تشیع به وجود آید که در اصطلاح به آن تسنن دوازده‌امامی اطلاق میگردد. این نوع تفکر به ویژه در آثار نویسندگان قرن نهم هجری دیده می‌شود که در آن ذکر خلفای اربعه، به همراه ائمه معصومین آورده شده است. از طرفی توجه ویژه تیموریان به شعائر شیعی نظیر مرقد امام هشتم7 و تکریم سادات توسط آنان، باعث شد تا به تفکر مبتنی بر عقاید شیعه در این دوران بیش‌تر از گذشته توجه شود. در کنار این عوامل، روی کار آمدن حکومتهایی با ایدئولوژی شیعی نظیر سربداران و مرعشیان و هم‌چنین تلاش علمایی مانند فاضل مقداد، علی بن یونس بیاضی، ابن‌فهد حلی، ابن ابی‌جمهور احسایی و محقق کرکی در گسترش مفاهیم شیعی، سبب پایهگذاری حکومت صوفی – شیعی صفویه و اعلام تشیع به عنوان مذهب رسمی ایران در ابتدای قرن دهم هجری گردید.
ثبت دیدگاه شما