موسوعه معارف شیعی (نظام اقتصادی)

اثری از موسوعه ۳۰ جلدی معارف شیعه از سوی مؤسسه البیان للتواصل و التاصیل آماده نشر شد.

در این کتاب، نظام اقتصادی اسلام، مبتنی ‌بر ارزش‌های اسلامی و مستند به آیات و روایات پیامبر اعظم (ص) و اهل بیت (ع) و با ادلۀ عقلی معرفی می‌شود.

فصل اول این کتاب، مفهوم نظام اقتصادی و نظام اقتصادی اسلام و قلمرو، جایگاه و روش استنباط آن را بیان می‌کند.

در فصل دوم، مبانی هستی‌شناسی (جهان‌بینی) این نظام (شامل خداشناسی، انسان‌شناسی، جهان‌شناسی و جامعه‌شناسی) و نیز مبانی معرفت‌شناسانه و مبانی علمی آن مرور می‌شود. اهداف، اصول مکتبی، ساختار و روش نظام‌های اقتصادی، ‌بر این مبانی مبتنی است و اختلافات اساسی در این امور بین نظام‌های اقتصادی از اختلاف در این مبانی نشأت می‌گیرد. ازاین‌رو، این فصل به منزله زیر بنای فصل‌های دیگر در این کتاب است.

فصل سوم، از اهداف نظام اقتصادی اسلام سخن رانده است. عدالت اقتصادی، امنیت اقتصادی و فراوانی نعمت، سه هدف اصلی این نظام به شمار می‌رود. در این فصل به تبیین این سه هدف و اولویت‌بندی آنها پرداخته می‌شود.
اهداف نظام‌های اقتصادی و اولویت آنها، در تعیین نوع ساختار نظام و چگونگی نقش‌آفرینی دولت، مردم، بازارها و فرایندهای آن نظام مؤثرند.

در فصل چهارم، اصول راهبردی یا مکتبی این نظام بیان می‌شود. مقصود از اصول راهبردی، بایدها و نبایدهای کلی برخاسته از مبانی و در راستای اهداف نظام اقتصادی است که از سویی چهارچوب هنجاری این نظام را نشان می‌دهد و از سوی ‌دیگر بیانگر تفاوت این نظام اقتصادی با نظام‌های اقتصادی رقیب است. این اصول عبارت‌اند از: حاکمیت مصالح فرد و جامعه، مردم‌سالاری، دولت خدمتگزار، مالکیت مختلط، آزادی مسئولانه، توزیع عادلانه ثروت و درآمد و حفظ عزت و قدرت اقتصادی.

فصل پنجم ساختار کلان نظام اقتصادی اسلام را تبیین می‌کند. مقصود از ساختار کلان، بخش‌های اصلی اقتصاد و جایگاه هر بخش و کیفیت ارتباط آن با بخش‌های دیگر است. نظام اقتصادی اسلام به چهار بخش خصوصی، بخش احسان، بخش دولتی و بخش خارجی تقسیم می‌شود. همچنین شامل پنج بازار (بازار کالا و خدمات مصرفی، بازار کالاهای سرمایه‌ای، بازار اجاره عوامل و بازار مشارکت عوامل و بازار مشارکت سرمایه‌های نقدی) است. این چهار بخش و این پنج بازار در تعامل با یکدیگر، ساختار کلان این نظام را تشکیل می‌دهند.

آخرین بخش این اثر شامل جمع‌بندی نتایج و بیان هماهنگی و سازگاری مبانی بینشی، اهداف و اصول راهبردی و ساختار نظام اقتصادی اسلام و تفاوت آن با نظام اقتصاد سرمایه‌داری لیبرال است.